1 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
1 |
kāmyakaṃ prāpya kaunteyā yudhiṣṭhirapurogamāḥ
kṛtātithyā munigaṇair niṣeduḥ saha kṛṣṇayā |
2 |
tatas tān pariviœvastān vasataḥ pāṇḍunandanān
brāhmaṇā bahavas tatra samantāt paryavārayan |
3 |
athābravīd dvijaḥ kaœ cid arjunasya priyaḥ sakhā
eṣyatīha mahābāhur vaœī œaurir udāradhīḥ |
4 |
viditā hi harer yūyam ihāyātāḥ kurūdvahāḥ
sadā hi darœanākāṅkṣī œreyo 'nveṣī ca vo hariḥ |
5 |
bahuvatsarajīvī ca mārkaṇḍeyo mahātapāḥ
svādhyāyatapasā yuktaḥ kṣipraṃ yuṣmān sameṣyati |
6 |
tathaiva tasya bruvataḥ pratyadṛṣyata keœavaḥ
sainyasugrīvayuktena rathena rathināṃ varaḥ |
7 |
maghavān iva paulomyā sahitaḥ satyabhāmayā
upāyād devakīputro didṛkṣuḥ kurusattamān |
8 |
avatīrya rathāt kṛṣṇo dharmarājaṃ yathāvidhi
vavande mudito dhīmān bhīmaṃ ca balināṃ varam |
9 |
pūjayām āsa dhaumyaṃ ca yamābhyām abhivāditaḥ
pariṣvajya guḍākeœaṃ draupadīṃ paryasāntvayat |
10 |
sa dṛṣṭvā phalgunaṃ vīraṃ cirasya priyam āgatam
paryaṣvajata dāœārhaḥ punaḥ punar ariṃdamam |
11 |
tathaiva satyabhāmāpi draupadīṃ pariṣasvaje
pāṇḍavānāṃ priyāṃ bhāryāṃ kṛṣṇasya mahiṣī priyā |
12 |
tatas te pāṇḍavāḥ sarve sabhāryāḥ sapurohitāḥ
ānarcuḥ puṇḍarīkākṣaṃ parivavruœ ca sarvaœaḥ |
13 |
kṛṣṇas tu pārthena sametya vidvān; dhanaṃjayenāsuratarjanena
babhau yathā bhūtapatir mahātmā; sametya sākṣād bhagavān guhena
|
14 |
tataḥ samastāni kirīṭamālī; vaneṣu vṛttāni gadāgrajāya
uktvā yathāvat punar anvapṛcchat; kathaṃ subhadrā ca tathābhimanyuḥ
|
15 |
sa pūjayitvā madhuhā yathāvat; pārthāṃœ ca kṛṣṇāṃ ca purohitaṃ ca
uvāca rājānam abhipraœaṃsan; yudhiṣṭhiraṃ tatra sahopaviœya
|
16 |
dharmaḥ paraḥ pāṇḍava rājyalābhāt; tasyārtham āhus tapa eva rājan
satyārjavābhyāṃ caratā svadharmaṃ; jitas tavāyaṃ ca paraœ ca lokaḥ
|
17 |
adhītam agre caratā vratāni; samyag dhanurvedam avāpya kṛtsnam
kṣātreṇa dharmeṇa vasūni labdhvā; sarve hy avāptāḥ kratavaḥ purāṇāḥ
|
18 |
na grāmyadharmeṣu ratis tavāsti; kāmān na kiṃ cit kuruṣe narendra
na cārthalobhāt prajahāsi dharmaṃ; tasmāt svabhāvād asi dharmarājaḥ
|
19 |
dānaṃ ca satyaṃ ca tapaœ ca rājañ; œraddhā ca œāntiœ ca dhṛtiḥ kṣamā ca
avāpya rāṣṭrāṇi vasūni bhogān; eṣā parā pārtha sadā ratis te
|
20 |
yadā janaughaḥ kurujāṅgalānāṃ; kṛṣṇāṃ sabhāyām avaœām apaœyat
apetadharmavyavahāravṛttaṃ; saheta tat pāṇḍava kas tvad anyaḥ
|
21 |
asaṃœayaṃ sarvasamṛddhakāmaḥ; kṣipraṃ prajāḥ pālayitāsi samyak
ime vayaṃ nigrahaṇe kurūṇāṃ; yadi pratijñā bhavataḥ samāptā
|
22 |
dhaumyaṃ ca kṛṣṇāṃ ca yudhiṣṭhiraṃ ca; yamau ca bhīmaṃ ca daœārhasiṃhaḥ
uvāca diṣṭyā bhavatāṃ œivena; prāptaḥ kirīṭī muditaḥ kṛtāstraḥ
|
23 |
provāca kṛṣṇām api yājñasenīṃ; daœārhabhartā sahitaḥ suhṛdbhiḥ
kṛṣṇe dhanurvedaratipradhānāḥ; satyavratās te œiœavaḥ suœīlāḥ
sadbhiḥ sadaivācaritaṃ samādhiṃ; caranti putrās tava yājñaseni
|
24 |
rājyena rāṣṭraiœ ca nimantryamāṇāḥ; pitrā ca kṛṣṇe tava sodaraiœ ca
na yajñasenasya na mātulānāṃ; gṛheṣu bālā ratim āpnuvanti
|
25 |
ānartam evābhimukhāḥ œivena; gatvā dhanurvedaratipradhānāḥ
tavātmajā vṛṣṇipuraṃ praviœya; na daivatebhyaḥ spṛhayanti kṛṣṇe
|
26 |
yathā tvam evārhasi teṣu vṛttiṃ; prayoktum āryā ca yathaiva kuntī
teṣv apramādena sadā karoti; tathā ca bhūyaœ ca tathā subhadrā
|
27 |
yathāniruddhasya yathābhimanyor; yathā sunīthasya yathaiva bhānoḥ
tathā vinetā ca gatiœ ca kṛṣṇe; tavātmajānām api raukmiṇeyaḥ
|
28 |
gadāsicarmagrahaṇeṣu œūrān; astreṣu œikṣāsu rathāœvayāne
samyag vinetā vinayaty atandrīs; tāṃœ cābhimanyuḥ satataṃ kumāraḥ
|
29 |
sa cāpi samyak praṇidhāya œikṣām; astrāṇi caiṣāṃ guruvat pradāya
tavātmajānāṃ ca tathābhimanyoḥ; parākramais tuṣyati raukmiṇeyaḥ
|
30 |
yadā vihāraṃ prasamīkṣamāṇāḥ; prayānti putrās tava yājñaseni
ekaikam eṣām anuyānti tatra; rathāœ ca yānāni ca dantinaœ ca
|
31 |
athābravīd dharmarājaṃ tu kṛṣṇo; daœārhayodhāḥ kukurāndhakāœ ca
ete nideœaṃ tava pālayanti; tiṣṭhanti yatrecchasi tatra rājan
|
32 |
āvartatāṃ kārmukavegavātā; halāyudhapragrahaṇā madhūnām
senā tavārtheṣu narendra yattā; sasādipattyaœvarathā sanāgā
|
33 |
prasthāpyatāṃ pāṇḍava dhārtarāṣṭraḥ; suyodhanaḥ pāpakṛtāṃ variṣṭhaḥ
sa sānubandhaḥ sasuhṛdgaṇaœ ca; saubhasya saubhādhipateœ ca mārgam
|
34 |
kāmaṃ tathā tiṣṭha narendra tasmin; yathā kṛtas te samayaḥ sabhāyām
dāœārhayodhais tu sasādiyodhaṃ; pratīkṣatāṃ nāgapuraṃ bhavantam
|
35 |
vyapetamanyur vyapanītapāpmā; vihṛtya yatrecchasi tatra kāmam
tataḥ samṛddhaṃ prathamaṃ viœokaḥ; prapatsyase nāgapuraṃ sarāṣṭram
|
36 |
tatas tad ājñāya mataṃ mahātmā; yathāvad uktaṃ puruṣottamena
praœasya viprekṣya ca dharmarājaḥ; kṛtāñjaliḥ keœavam ity uvāca
|
37 |
asaṃœayaṃ keœava pāṇḍavānāṃ; bhavān gatis tvaccharaṇā hi pārthāḥ
kālodaye tac ca tataœ ca bhūyaḥ; kartā bhavān karma na saṃœayo 'sti
|
38 |
yathāpratijñaṃ vihṛtaœ ca kālaḥ; sarvāḥ samā dvādaœa nirjaneṣu
ajñātacaryāṃ vidhivat samāpya; bhavadgatāḥ keœava pāṇḍaveyāḥ
|
39 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
39 |
tathā vadati vārṣṇeye dharmarāje ca bhārata
atha paœcāt tapovṛddho bahuvarṣasahasradhṛk
pratyadṛṣyata dharmātmā mārkaṇḍeyo mahātapāḥ |
40 |
tam āgatam ṛṣiṃ vṛddhaṃ bahuvarṣasahasriṇam
ānarcur brāhmaṇāḥ sarve kṛṣṇaœ ca saha pāṇḍavaiḥ |
41 |
tam arcitaṃ suviṣvastam āsīnam ṛṣisattamam
brāhmaṇānāṃ matenāha pāṇḍavānāṃ ca keœavaḥ |
42 |
œuœrūṣavaḥ pāṇḍavās te brāhmaṇāœ ca samāgatāḥ
draupadī satyabhāmā ca tathāhaṃ paramaṃ vacaḥ |
43 |
purāvṛttāḥ kathāḥ puṇyāḥ sadācārāḥ sanātanāḥ
rājñāṃ strīṇām ṛṣīṇāṃ ca mārkaṇḍeya vicakṣva naḥ |
44 |
teṣu tatropaviṣṭeṣu devarṣir api nāradaḥ
ājagāma viœuddhātmā pāṇḍavān avalokakaḥ |
45 |
tam apy atha mahātmānaṃ sarve tu puruṣarṣabhāḥ
pādyārghyābhyāṃ yathānyāyam upatasthur manīṣiṇam |
46 |
nāradas tv atha devarṣir jñātvā tāṃs tu kṛtakṣaṇān
mārkaṇḍeyasya vadatas tāṃ kathām anvamodata |
47 |
uvāca cainaṃ kālajñaḥ smayann iva sa nāradaḥ
brahmarṣe kathyatāṃ yat te pāṇḍaveṣu vivakṣitam |
48 |
evam uktaḥ pratyuvāca mārkaṇḍeyo mahātapāḥ
kṣaṇaṃ kurudhvaṃ vipulam ākhyātavyaṃ bhaviṣyati |
49 |
evam uktāḥ kṣaṇaṃ cakruḥ pāṇḍavāḥ saha tair dvijaiḥ
madhyaṃdine yathādityaṃ prekṣantas taṃ mahāmunim |