Náboženství
Hinduismus		Mahábháráta
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 61. - 70.
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 61.
	1 bṛhadaśva uvāca 1 sā nihatya mṛgavyādhaṃ pratasthe kamalekṣaṇā vanaṃ pratibhayaṃ śūnyaṃ jhillikāgaṇanāditam 2 siṃhavyāghravarāharkṣarurudvīpiniṣevitam nānāpakṣigaṇākīrṇaṃ mlecchataskarasevitam 3 śālaveṇudhavāśvatthatindukeṅgudakiṃśukaiḥ arjunāriṣṭasaṃchannaṃ candanaiś ca saśālmalaiḥ 4 jambvāmralodhrakhadiraśākavetrasamākulam kāśmaryāmalakaplakṣakadambodumbarāvṛtam 5 badarībilvasaṃchannaṃ nyagrodhaiś ca samākulam priyālatālakharjūraharītakabibhītakaiḥ 6 nānādhātuśatair naddhān vividhān api cācalān nikuñjān pakṣisaṃghuṣṭān darīś cādbhutadarśanāḥ nadīḥ sarāṃsi vāpīś ca vividhāṃś ca mṛgadvijān 7 sā bahūn bhīmarūpāṃś ca piśācoragarākṣasān palvalāni taḍāgāni girikūṭāni sarvaśaḥ saritaḥ sāgarāṃś caiva dadarśādbhutadarśanān 8 yūthaśo dadṛśe cātra vidarbhādhipanandinī mahiṣān varāhān gomāyūn ṛkṣavānarapannagān 9 tejasā yaśasā sthityā śriyā ca parayā yutā vaidarbhī vicaraty ekā nalam anveṣatī tadā 10 nābibhyat sā nṛpasutā bhaimī tatrātha kasya cit dāruṇām aṭavīṃ prāpya bhartṛvyasanakarśitā 11 vidarbhatanayā rājan vilalāpa suduḥkhitā bhartṛśokaparītāṅgī śilātalasamāśritā 12 damayanty uvāca 12 siṃhoraska mahābāho niṣadhānāṃ janādhipa kva nu rājan gato 'sīha tyaktvā māṃ nirjane vane 13 aśvamedhādibhir vīra kratubhiḥ svāptadakṣiṇaiḥ katham iṣṭvā naravyāghra mayi mithyā pravartase 14 yat tvayoktaṃ naravyāghra matsamakṣaṃ mahādyute kartum arhasi kalyāṇa tad ṛtaṃ pārthivarṣabha 15 yathoktaṃ vihagair haṃsaiḥ samīpe tava bhūmipa matsakāśe ca tair uktaṃ tad avekṣitum arhasi 16 catvāra ekato vedāḥ sāṅgopāṅgāḥ savistarāḥ svadhītā mānavaśreṣṭha satyam ekaṃ kilaikataḥ 17 tasmād arhasi śatrughna satyaṃ kartuṃ nareśvara uktavān asi yad vīra matsakāśe purā vacaḥ 18 hā vīra nanu nāmāham iṣṭā kila tavānagha asyām aṭavyāṃ ghorāyāṃ kiṃ māṃ na pratibhāṣase 19 bhartsayaty eṣa māṃ raudro vyāttāsyo dāruṇākṛtiḥ araṇyarāṭ kṣudhāviṣṭaḥ kiṃ māṃ na trātum arhasi 20 na me tvad anyā subhage priyā ity abravīs tadā tām ṛtāṃ kuru kalyāṇa puroktāṃ bhāratīṃ nṛpa 21 unmattāṃ vilapantīṃ māṃ bhāryām iṣṭāṃ narādhipa īpsitām īpsito nātha kiṃ māṃ na pratibhāṣase 22 kṛśāṃ dīnāṃ vivarṇāṃ ca malināṃ vasudhādhipa vastrārdhaprāvṛtām ekāṃ vilapantīm anāthavat 23 yūthabhraṣṭām ivaikāṃ māṃ hariṇīṃ pṛthulocana na mānayasi mānārha rudatīm arikarśana 24 mahārāja mahāraṇye mām ihaikākinīṃ satīm ābhāṣamāṇāṃ svāṃ patnīṃ kiṃ māṃ na pratibhāṣase 25 kulaśīlopasaṃpannaṃ cārusarvāṅgaśobhanam nādya tvām anupaśyāmi girāv asmin narottama vane cāsmin mahāghore siṃhavyāghraniṣevite 26 śayānam upaviṣṭaṃ vā sthitaṃ vā niṣadhādhipa prasthitaṃ vā naraśreṣṭha mama śokavivardhana 27 kaṃ nu pṛcchāmi duḥkhārtā tvadarthe śokakarśitā kaccid dṛṣṭas tvayāraṇye saṃgatyeha nalo nṛpaḥ 28 ko nu me kathayed adya vane 'smin viṣṭhitaṃ nalam abhirūpaṃ mahātmānaṃ paravyūhavināśanam 29 yam anveṣasi rājānaṃ nalaṃ padmanibhekṣaṇam ayaṃ sa iti kasyādya śroṣyāmi madhurāṃ giram 30 araṇyarāḍ ayaṃ śrīmāṃś caturdaṃṣṭro mahāhanuḥ śārdūlo 'bhimukhaḥ praiti pṛcchāmy enam aśaṅkitā 31 bhavān mṛgāṇām adhipas tvam asmin kānane prabhuḥ vidarbharājatanayāṃ damayantīti viddhi mām 32 niṣadhādhipater bhāryāṃ nalasyāmitraghātinaḥ patim anveṣatīm ekāṃ kṛpaṇāṃ śokakarśitām āśvāsaya mṛgendreha yadi dṛṣṭas tvayā nalaḥ 33 atha vāraṇyanṛpate nalaṃ yadi na śaṃsasi mām adasva mṛgaśreṣṭha viśokāṃ kuru duḥkhitām 34 śrutvāraṇye vilapitaṃ mamaiṣa mṛgarāṭ svayam yāty etāṃ mṛṣṭasalilām āpagāṃ sāgaraṃgamām 35 imaṃ śiloccayaṃ puṇyaṃ śṛṅgair bahubhir ucchritaiḥ virājadbhir divaspṛgbhir naikavarṇair manoramaiḥ 36 nānādhātusamākīrṇaṃ vividhopalabhūṣitam asyāraṇyasya mahataḥ ketubhūtam ivocchritam 37 siṃhaśārdūlamātaṅgavarāharkṣamṛgāyutam patatribhir bahuvidhaiḥ samantād anunāditam 38 kiṃśukāśokabakulapuṃnāgair upaśobhitam saridbhiḥ savihaṃgābhiḥ śikharaiś copaśobhitam girirājam imaṃ tāvat pṛcchāmi nṛpatiṃ prati 39 bhagavann acalaśreṣṭha divyadarśana viśruta śaraṇya bahukalyāṇa namas te 'stu mahīdhara 40 praṇame tvābhigamyāhaṃ rājaputrīṃ nibodha mām rājñaḥ snuṣāṃ rājabhāryāṃ damayantīti viśrutām 41 rājā vidarbhādhipatiḥ pitā mama mahārathaḥ bhīmo nāma kṣitipatiś cāturvarṇyasya rakṣitā 42 rājasūyāśvamedhānāṃ kratūnāṃ dakṣiṇāvatām āhartā pārthivaśreṣṭhaḥ pṛthucārvañcitekṣaṇaḥ 43 brahmaṇyaḥ sādhuvṛttaś ca satyavāg anasūyakaḥ śīlavān susamācāraḥ pṛthuśrīr dharmavic chuciḥ 44 samyag goptā vidarbhāṇāṃ nirjitārigaṇaḥ prabhuḥ tasya māṃ viddhi tanayāṃ bhagavaṃs tvām upasthitām 45 niṣadheṣu mahāśaila śvaśuro me nṛpottamaḥ sugṛhītanāmā vikhyāto vīrasena iti sma ha 46 tasya rājñaḥ suto vīraḥ śrīmān satyaparākramaḥ kramaprāptaṃ pituḥ svaṃ yo rājyaṃ samanuśāsti ha 47 nalo nāmāridamanaḥ puṇyaśloka iti śrutaḥ brahmaṇyo vedavid vāgmī puṇyakṛt somapo 'gnicit 48 yaṣṭā dātā ca yoddhā ca samyak caiva praśāsitā tasya mām acalaśreṣṭha viddhi bhāryām ihāgatām 49 tyaktaśriyaṃ bhartṛhīnām anāthāṃ vyasanānvitām anveṣamāṇāṃ bhartāraṃ taṃ vai naravarottamam 50 kham ullikhadbhir etair hi tvayā śṛṅgaśatair nṛpaḥ kaccid dṛṣṭo 'calaśreṣṭha vane 'smin dāruṇe nalaḥ 51 gajendravikramo dhīmān dīrghabāhur amarṣaṇaḥ vikrāntaḥ satyavāg dhīro bhartā mama mahāyaśāḥ niṣadhānām adhipatiḥ kaccid dṛṣṭas tvayā nalaḥ 52 kiṃ māṃ vilapatīm ekāṃ parvataśreṣṭha duḥkhitām girā nāśvāsayasy adya svāṃ sutām iva duḥkhitām 53 vīra vikrānta dharmajña satyasaṃdha mahīpate yady asy asmin vane rājan darśayātmānam ātmanā 54 kadā nu snigdhagambhīrāṃ jīmūtasvanasaṃnibhām śroṣyāmi naiṣadhasyāhaṃ vācaṃ tām amṛtopamām 55 vaidarbhīty eva kathitāṃ śubhāṃ rājño mahātmanaḥ āmnāyasāriṇīm ṛddhāṃ mama śokanibarhiṇīm 56 iti sā taṃ giriśreṣṭham uktvā pārthivanandinī damayantī tato bhūyo jagāma diśam uttarām 57 sā gatvā trīn ahorātrān dadarśa paramāṅganā tāpasāraṇyam atulaṃ divyakānanadarśanam 58 vasiṣṭhabhṛgvatrisamais tāpasair upaśobhitam niyataiḥ saṃyatāhārair damaśaucasamanvitaiḥ 59 abbhakṣair vāyubhakṣaiś ca patrāhārais tathaiva ca jitendriyair mahābhāgaiḥ svargamārgadidṛkṣubhiḥ 60 valkalājinasaṃvītair munibhiḥ saṃyatendriyaiḥ tāpasādhyuṣitaṃ ramyaṃ dadarśāśramamaṇḍalam 61 sā dṛṣṭvaivāśramapadaṃ nānāmṛganiṣevitam śākhāmṛgagaṇaiś caiva tāpasaiś ca samanvitam 62 subhrūḥ sukeśī suśroṇī sukucā sudvijānanā varcasvinī supratiṣṭhā svañcitodyatagāminī 63 sā viveśāśramapadaṃ vīrasenasutapriyā yoṣidratnaṃ mahābhāgā damayantī manasvinī 64 sābhivādya tapovṛddhān vinayāvanatā sthitā svāgataṃ ta iti proktā taiḥ sarvais tāpasaiś ca sā 65 pūjāṃ cāsyā yathānyāyaṃ kṛtvā tatra tapodhanāḥ āsyatām ity athocus te brūhi kiṃ karavāmahe 66 tān uvāca varārohā kaccid bhagavatām iha tapasy agniṣu dharmeṣu mṛgapakṣiṣu cānaghāḥ kuśalaṃ vo mahābhāgāḥ svadharmacaraṇeṣu ca 67 tair uktā kuśalaṃ bhadre sarvatreti yaśasvinī brūhi sarvānavadyāṅgi kā tvaṃ kiṃ ca cikīrṣasi 68 dṛṣṭvaiva te paraṃ rūpaṃ dyutiṃ ca paramām iha vismayo naḥ samutpannaḥ samāśvasihi mā śucaḥ 69 asyāraṇyasya mahatī devatā vā mahībhṛtaḥ asyā nu nadyāḥ kalyāṇi vada satyam anindite 70 sābravīt tān ṛṣīn nāham araṇyasyāsya devatā na cāpy asya girer viprā na nadyā devatāpy aham 71 mānuṣīṃ māṃ vijānīta yūyaṃ sarve tapodhanāḥ vistareṇābhidhāsyāmi tan me śṛṇuta sarvaśaḥ 72 vidarbheṣu mahīpālo bhīmo nāma mahādyutiḥ tasya māṃ tanayāṃ sarve jānīta dvijasattamāḥ 73 niṣadhādhipatir dhīmān nalo nāma mahāyaśāḥ vīraḥ saṃgrāmajid vidvān mama bhartā viśāṃ patiḥ 74 devatābhyarcanaparo dvijātijanavatsalaḥ goptā niṣadhavaṃśasya mahābhāgo mahādyutiḥ 75 satyavāg dharmavit prājñaḥ satyasaṃdho 'rimardanaḥ brahmaṇyo daivataparaḥ śrīmān parapuraṃjayaḥ 76 nalo nāma nṛpaśreṣṭho devarājasamadyutiḥ mama bhartā viśālākṣaḥ pūrṇenduvadano 'rihā 77 āhartā kratumukhyānāṃ vedavedāṅgapāragaḥ sapatnānāṃ mṛdhe hantā ravisomasamaprabhaḥ 78 sa kaiś cin nikṛtiprajñair akalyāṇair narādhamaiḥ āhūya pṛthivīpālaḥ satyadharmaparāyaṇaḥ devane kuśalair jihmair jito rājyaṃ vasūni ca 79 tasya mām avagacchadhvaṃ bhāryāṃ rājarṣabhasya vai damayantīti vikhyātāṃ bhartṛdarśanalālasām 80 sā vanāni girīṃś caiva sarāṃsi saritas tathā palvalāni ca ramyāṇi tathāraṇyāni sarvaśaḥ 81 anveṣamāṇā bhartāraṃ nalaṃ raṇaviśāradam mahātmānaṃ kṛtāstraṃ ca vicarāmīha duḥkhitā 82 kaccid bhagavatāṃ puṇyaṃ tapovanam idaṃ nṛpaḥ bhavet prāpto nalo nāma niṣadhānāṃ janādhipaḥ 83 yatkṛte 'ham idaṃ viprāḥ prapannā bhṛśadāruṇam vanaṃ pratibhayaṃ ghoraṃ śārdūlamṛgasevitam 84 yadi kaiś cid ahorātrair na drakṣyāmi nalaṃ nṛpam ātmānaṃ śreyasā yokṣye dehasyāsya vimocanāt 85 ko nu me jīvitenārthas tam ṛte puruṣarṣabham kathaṃ bhaviṣyāmy adyāhaṃ bhartṛśokābhipīḍitā 86 evaṃ vilapatīm ekām araṇye bhīmanandinīm damayantīm athocus te tāpasāḥ satyavādinaḥ 87 udarkas tava kalyāṇi kalyāṇo bhavitā śubhe vayaṃ paśyāma tapasā kṣipraṃ drakṣyasi naiṣadham 88 niṣadhānām adhipatiṃ nalaṃ ripunighātinam bhaimi dharmabhṛtāṃ śreṣṭhaṃ drakṣyase vigatajvaram 89 vimuktaṃ sarvapāpebhyaḥ sarvaratnasamanvitam tad eva nagaraśreṣṭhaṃ praśāsantam ariṃdamam 90 dviṣatāṃ bhayakartāraṃ suhṛdāṃ śokanāśanam patiṃ drakṣyasi kalyāṇi kalyāṇābhijanaṃ nṛpam 91 evam uktvā nalasyeṣṭāṃ mahiṣīṃ pārthivātmajām antarhitās tāpasās te sāgnihotrāśramās tadā 92 sā dṛṣṭvā mahad āścaryaṃ vismitā abhavat tadā damayanty anavadyāṅgī vīrasenanṛpasnuṣā 93 kiṃ nu svapno mayā dṛṣṭaḥ ko 'yaṃ vidhir ihābhavat kva nu te tāpasāḥ sarve kva tad āśramamaṇḍalam 94 kva sā puṇyajalā ramyā nānādvijaniṣevitā nadī te ca nagā hṛdyāḥ phalapuṣpopaśobhitāḥ 95 dhyātvā ciraṃ bhīmasutā damayantī śucismitā bhartṛśokaparā dīnā vivarṇavadanābhavat 96 sā gatvāthāparāṃ bhūmiṃ bāṣpasaṃdigdhayā girā vilalāpāśrupūrṇākṣī dṛṣṭvāśokataruṃ tataḥ 97 upagamya taruśreṣṭham aśokaṃ puṣpitaṃ tadā pallavāpīḍitaṃ hṛdyaṃ vihaṃgair anunāditam 98 aho batāyam agamaḥ śrīmān asmin vanāntare āpīḍair bahubhir bhāti śrīmān dramiḍarāḍ iva 99 viśokāṃ kuru māṃ kṣipram aśoka priyadarśana vītaśokabhayābādhaṃ kaccit tvaṃ dṛṣṭavān nṛpam 100 nalaṃ nāmāridamanaṃ damayantyāḥ priyaṃ patim niṣadhānām adhipatiṃ dṛṣṭavān asi me priyam 101 ekavastrārdhasaṃvītaṃ sukumāratanutvacam vyasanenārditaṃ vīram araṇyam idam āgatam 102 yathā viśokā gaccheyam aśokanaga tat kuru satyanāmā bhavāśoka mama śokavināśanāt 103 evaṃ sāśokavṛkṣaṃ tam ārtā triḥ parigamya ha jagāma dāruṇataraṃ deśaṃ bhaimī varāṅganā 104 sā dadarśa nagān naikān naikāś ca saritas tathā naikāṃś ca parvatān ramyān naikāṃś ca mṛgapakṣiṇaḥ 105 kandarāṃś ca nitambāṃś ca nadāṃś cādbhutadarśanān dadarśa sā bhīmasutā patim anveṣatī tadā 106 gatvā prakṛṣṭam adhvānaṃ damayantī śucismitā dadarśātha mahāsārthaṃ hastyaśvarathasaṃkulam 107 uttarantaṃ nadīṃ ramyāṃ prasannasalilāṃ śubhām suśītatoyāṃ vistīrṇāṃ hradinīṃ vetasair vṛtām 108 prodghuṣṭāṃ krauñcakuraraiś cakravākopakūjitām kūrmagrāhajhaṣākīrṇāṃ pulinadvīpaśobhitām 109 sā dṛṣṭvaiva mahāsārthaṃ nalapatnī yaśasvinī upasarpya varārohā janamadhyaṃ viveśa ha 110 unmattarūpā śokārtā tathā vastrārdhasaṃvṛtā kṛśā vivarṇā malinā pāṃsudhvastaśiroruhā 111 tāṃ dṛṣṭvā tatra manujāḥ ke cid bhītāḥ pradudruvuḥ ke cic cintāparās tasthuḥ ke cit tatra vicukruśuḥ 112 prahasanti sma tāṃ ke cid abhyasūyanta cāpare cakrus tasyāṃ dayāṃ ke cit papracchuś cāpi bhārata 113 kāsi kasyāsi kalyāṇi kiṃ vā mṛgayase vane tvāṃ dṛṣṭvā vyathitāḥ smeha kaccit tvam asi mānuṣī 114 vada satyaṃ vanasyāsya parvatasyātha vā diśaḥ devatā tvaṃ hi kalyāṇi tvāṃ vayaṃ śaraṇaṃ gatāḥ 115 yakṣī vā rākṣasī vā tvam utāho 'si varāṅganā sarvathā kuru naḥ svasti rakṣasvāsmān anindite 116 yathāyaṃ sarvathā sārthaḥ kṣemī śīghram ito vrajet tathā vidhatsva kalyāṇi tvāṃ vayaṃ śaraṇaṃ gatāḥ 117 tathoktā tena sārthena damayantī nṛpātmajā pratyuvāca tataḥ sādhvī bhartṛvyasanaduḥkhitā sārthavāhaṃ ca sārthaṃ ca janā ye cātra ke cana 118 yūnaḥ sthavirabālāś ca sārthasya ca purogamāḥ mānuṣīṃ māṃ vijānīta manujādhipateḥ sutām nṛpasnuṣāṃ rājabhāryāṃ bhartṛdarśanalālasām 119 vidarbharāṇ mama pitā bhartā rājā ca naiṣadhaḥ nalo nāma mahābhāgas taṃ mārgāmy aparājitam 120 yadi jānīta nṛpatiṃ kṣipraṃ śaṃsata me priyam nalaṃ pārthivaśārdūlam amitragaṇasūdanam 121 tām uvācānavadyāṅgīṃ sārthasya mahataḥ prabhuḥ sārthavāhaḥ śucir nāma śṛṇu kalyāṇi madvacaḥ 122 ahaṃ sārthasya netā vai sārthavāhaḥ śucismite manuṣyaṃ nalanāmānaṃ na paśyāmi yaśasvini 123 kuñjaradvīpimahiṣaśārdūlarkṣamṛgān api paśyāmy asmin vane kaṣṭe amanuṣyaniṣevite tathā no yakṣarāḍ adya maṇibhadraḥ prasīdatu 124 sābravīd vaṇijaḥ sarvān sārthavāhaṃ ca taṃ tataḥ kva nu yāsyasi sārtho 'yam etad ākhyātum arhatha 125 sārthavāha uvāca 125 sārtho 'yaṃ cedirājasya subāhoḥ satyavādinaḥ kṣipraṃ janapadaṃ gantā lābhāya manujātmaje
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 62.
	1 bṛhadaśva uvāca 1 sā tac chrutvānavadyāṅgī sārthavāhavacas tadā agacchat tena vai sārdhaṃ bhartṛdarśanalālasā 2 atha kāle bahutithe vane mahati dāruṇe taḍāgaṃ sarvatobhadraṃ padmasaugandhikaṃ mahat 3 dadṛśur vaṇijo ramyaṃ prabhūtayavasendhanam bahumūlaphalopetaṃ nānāpakṣigaṇair vṛtam 4 taṃ dṛṣṭvā mṛṣṭasalilaṃ manoharasukhāvaham supariśrāntavāhās te niveśāya mano dadhuḥ 5 saṃmate sārthavāhasya viviśur vanam uttamam uvāsa sārthaḥ sumahān velām āsādya paścimām 6 athārdharātrasamaye niḥśabdastimite tadā supte sārthe pariśrānte hastiyūtham upāgamat pānīyārthaṃ girinadīṃ madaprasravaṇāvilām 7 mārgaṃ saṃrudhya saṃsuptaṃ padminyāḥ sārtham uttamam suptaṃ mamarda sahasā ceṣṭamānaṃ mahītale 8 hāhāravaṃ pramuñcantaḥ sārthikāḥ śaraṇārthinaḥ vanagulmāṃś ca dhāvanto nidrāndhā mahato bhayāt ke cid dantaiḥ karaiḥ ke cit ke cit padbhyāṃ hatā narāḥ 9 gokharoṣṭrāśvabahulaṃ padātijanasaṃkulam bhayārtaṃ dhāvamānaṃ tat parasparahataṃ tadā 10 ghorān nādān vimuñcanto nipetur dharaṇītale vṛkṣeṣv āsajya saṃbhagnāḥ patitā viṣameṣu ca tathā tan nihataṃ sarvaṃ samṛddhaṃ sārthamaṇḍalam 11 athāparedyuḥ saṃprāpte hataśiṣṭā janās tadā vanagulmād viniṣkramya śocanto vaiśasaṃ kṛtam bhrātaraṃ pitaraṃ putraṃ sakhāyaṃ ca janādhipa 12 aśocat tatra vaidarbhī kiṃ nu me duṣkṛtaṃ kṛtam yo 'pi me nirjane 'raṇye saṃprāpto 'yaṃ janārṇavaḥ hato 'yaṃ hastiyūthena mandabhāgyān mamaiva tu 13 prāptavyaṃ suciraṃ duḥkhaṃ mayā nūnam asaṃśayam nāprāptakālo mriyate śrutaṃ vṛddhānuśāsanam 14 yan nāham adya mṛditā hastiyūthena duḥkhitā na hy adaivakṛtaṃ kiṃ cin narāṇām iha vidyate 15 na ca me bālabhāve 'pi kiṃ cid vyapakṛtaṃ kṛtam karmaṇā manasā vācā yad idaṃ duḥkham āgatam 16 manye svayaṃvarakṛte lokapālāḥ samāgatāḥ pratyākhyātā mayā tatra nalasyārthāya devatāḥ nūnaṃ teṣāṃ prabhāvena viyogaṃ prāptavaty aham 17 evamādīni duḥkhāni sā vilapya varāṅganā hataśiṣṭaiḥ saha tadā brāhmaṇair vedapāragaiḥ agacchad rājaśārdūla duḥkhaśokaparāyaṇā 18 gacchantī sā cirāt kālāt puram āsādayan mahat sāyāhne cedirājasya subāhoḥ satyavādinaḥ vastrārdhakartasaṃvītā praviveśa purottamam 19 tāṃ vivarṇāṃ kṛśāṃ dīnāṃ muktakeśīm amārjanām unmattām iva gacchantīṃ dadṛśuḥ puravāsinaḥ 20 praviśantīṃ tu tāṃ dṛṣṭvā cedirājapurīṃ tadā anujagmus tato bālā grāmiputrāḥ kutūhalāt 21 sā taiḥ parivṛtāgacchat samīpaṃ rājaveśmanaḥ tāṃ prāsādagatāpaśyad rājamātā janair vṛtām 22 sā janaṃ vārayitvā taṃ prāsādatalam uttamam āropya vismitā rājan damayantīm apṛcchata 23 evam apy asukhāviṣṭā bibharṣi paramaṃ vapuḥ bhāsi vidyud ivābhreṣu śaṃsa me kāsi kasya vā 24 na hi te mānuṣaṃ rūpaṃ bhūṣaṇair api varjitam asahāyā narebhyaś ca nodvijasy amaraprabhe 25 tac chrutvā vacanaṃ tasyā bhaimī vacanam abravīt mānuṣīṃ māṃ vijānīhi bhartāraṃ samanuvratām 26 sairandhrīṃ jātisaṃpannāṃ bhujiṣyāṃ kāmavāsinīm phalamūlāśanām ekāṃ yatrasāyaṃpratiśrayām 27 asaṃkhyeyaguṇo bhartā māṃ ca nityam anuvrataḥ bhartāram api taṃ vīraṃ chāyevānapagā sadā 28 tasya daivāt prasaṅgo 'bhūd atimātraṃ sma devane dyūte sa nirjitaś caiva vanam eko 'bhyupeyivān 29 tam ekavasanaṃ vīram unmattam iva vihvalam āśvāsayantī bhartāram aham anvagamaṃ vanam 30 sa kadā cid vane vīraḥ kasmiṃś cit kāraṇāntare kṣutparītaḥ suvimanās tad apy ekaṃ vyasarjayat 31 tam ekavasanaṃ nagnam unmattaṃ gatacetasam anuvrajantī bahulā na svapāmi niśāḥ sadā 32 tato bahutithe kāle suptām utsṛjya māṃ kva cit vāsaso 'rdhaṃ paricchidya tyaktavān mām anāgasam 33 taṃ mārgamāṇā bhartāraṃ dahyamānā dinakṣapāḥ na vindāmy amaraprakhyaṃ priyaṃ prāṇadhaneśvaram 34 tām aśruparipūrṇākṣīṃ vilapantīṃ tathā bahu rājamātābravīd ārtāṃ bhaimīm ārtatarā svayam 35 vasasva mayi kalyāṇi prītir me tvayi vartate mṛgayiṣyanti te bhadre bhartāraṃ puruṣā mama 36 atha vā svayam āgacchet paridhāvann itas tataḥ ihaiva vasatī bhadre bhartāram upalapsyase 37 rājamātur vacaḥ śrutvā damayantī vaco 'bravīt samayenotsahe vastuṃ tvayi vīraprajāyini 38 ucchiṣṭaṃ naiva bhuñjīyāṃ na kuryāṃ pādadhāvanam na cāhaṃ puruṣān anyān saṃbhāṣeyaṃ kathaṃ cana 39 prārthayed yadi māṃ kaś cid daṇḍyas te sa pumān bhavet bhartur anveṣaṇārthaṃ tu paśyeyaṃ brāhmaṇān aham 40 yady evam iha kartavyaṃ vasāmy aham asaṃśayam ato 'nyathā na me vāso vartate hṛdaye kva cit 41 tāṃ prahṛṣṭena manasā rājamātedam abravīt sarvam etat kariṣyāmi diṣṭyā te vratam īdṛśam 42 evam uktvā tato bhaimīṃ rājamātā viśāṃ pate uvācedaṃ duhitaraṃ sunandāṃ nāma bhārata 43 sairandhrīm abhijānīṣva sunande devarūpiṇīm etayā saha modasva nirudvignamanāḥ svayam
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 63.
	1 bṛhadaśva uvāca 1 utsṛjya damayantīṃ tu nalo rājā viśāṃ pate dadarśa dāvaṃ dahyantaṃ mahāntaṃ gahane vane 2 tatra śuśrāva madhye 'gnau śabdaṃ bhūtasya kasya cit abhidhāva nalety uccaiḥ puṇyaśloketi cāsakṛt 3 mā bhair iti nalaś coktvā madhyam agneḥ praviśya tam dadarśa nāgarājānaṃ śayānaṃ kuṇḍalīkṛtam 4 sa nāgaḥ prāñjalir bhūtvā vepamāno nalaṃ tadā uvāca viddhi māṃ rājan nāgaṃ karkoṭakaṃ nṛpa 5 mayā pralabdho brahmarṣir anāgāḥ sumahātapāḥ tena manyuparītena śapto 'smi manujādhipa 6 tasya śāpān na śaknomi padād vicalituṃ padam upadekṣyāmi te śreyas trātum arhati māṃ bhavān 7 sakhā ca te bhaviṣyāmi matsamo nāsti pannagaḥ laghuś ca te bhaviṣyāmi śīghram ādāya gaccha mām 8 evam uktvā sa nāgendro babhūvāṅguṣṭhamātrakaḥ taṃ gṛhītvā nalaḥ prāyād uddeśaṃ dāvavarjitam 9 ākāśadeśam āsādya vimuktaṃ kṛṣṇavartmanā utsraṣṭukāmaṃ taṃ nāgaḥ punaḥ karkoṭako 'bravīt 10 padāni gaṇayan gaccha svāni naiṣadha kāni cit tatra te 'haṃ mahārāja śreyo dhāsyāmi yat param 11 tataḥ saṃkhyātum ārabdham adaśad daśame pade tasya daṣṭasya tad rūpaṃ kṣipram antaradhīyata 12 sa dṛṣṭvā vismitas tasthāv ātmānaṃ vikṛtaṃ nalaḥ svarūpadhāriṇaṃ nāgaṃ dadarśa ca mahīpatiḥ 13 tataḥ karkoṭako nāgaḥ sāntvayan nalam abravīt mayā te 'ntarhitaṃ rūpaṃ na tvā vidyur janā iti 14 yatkṛte cāsi vikṛto duḥkhena mahatā nala viṣeṇa sa madīyena tvayi duḥkhaṃ nivatsyati 15 viṣeṇa saṃvṛtair gātrair yāvat tvāṃ na vimokṣyati tāvat tvayi mahārāja duḥkhaṃ vai sa nivatsyati 16 anāgā yena nikṛtas tvam anarho janādhipa krodhād asūyayitvā taṃ rakṣā me bhavataḥ kṛtā 17 na te bhayaṃ naravyāghra daṃṣṭribhyaḥ śatruto 'pi vā brahmavidbhyaś ca bhavitā matprasādān narādhipa 18 rājan viṣanimittā ca na te pīḍā bhaviṣyati saṃgrāmeṣu ca rājendra śaśvaj jayam avāpsyasi 19 gaccha rājann itaḥ sūto bāhuko 'ham iti bruvan samīpam ṛtuparṇasya sa hi vedākṣanaipuṇam ayodhyāṃ nagarīṃ ramyām adyaiva niṣadheśvara 20 sa te 'kṣahṛdayaṃ dātā rājāśvahṛdayena vai ikṣvākukulajaḥ śrīmān mitraṃ caiva bhaviṣyati 21 bhaviṣyasi yadākṣajñaḥ śreyasā yokṣyase tadā sameṣyasi ca dārais tvaṃ mā sma śoke manaḥ kṛthāḥ rājyena tanayābhyāṃ ca satyam etad bravīmi te 22 svarūpaṃ ca yadā draṣṭum icchethās tvaṃ narādhipa saṃsmartavyas tadā te 'haṃ vāsaś cedaṃ nivāsayeḥ 23 anena vāsasācchannaḥ svarūpaṃ pratipatsyase ity uktvā pradadāv asmai divyaṃ vāsoyugaṃ tadā 24 evaṃ nalaṃ samādiśya vāso dattvā ca kaurava nāgarājas tato rājaṃs tatraivāntaradhīyata
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 64.
	1 bṛhadaśva uvāca 1 tasminn antarhite nāge prayayau naiṣadho nalaḥ ṛtuparṇasya nagaraṃ prāviśad daśame 'hani 2 sa rājānam upātiṣṭhad bāhuko 'ham iti bruvan aśvānāṃ vāhane yuktaḥ pṛthivyāṃ nāsti matsamaḥ 3 arthakṛcchreṣu caivāhaṃ praṣṭavyo naipuṇeṣu ca annasaṃskāram api ca jānāmy anyair viśeṣataḥ 4 yāni śilpāni loke 'smin yac cāpy anyat suduṣkaram sarvaṃ yatiṣye tat kartum ṛtuparṇa bharasva mām 5 ṛtuparṇa uvāca 5 vasa bāhuka bhadraṃ te sarvam etat kariṣyasi śīghrayāne sadā buddhir dhīyate me viśeṣataḥ 6 sa tvam ātiṣṭha yogaṃ taṃ yena śīghrā hayā mama bhaveyur aśvādhyakṣo 'si vetanaṃ te śataṃ śatāḥ 7 tvām upasthāsyataś cemau nityaṃ vārṣṇeyajīvalau etābhyāṃ raṃsyase sārdhaṃ vasa vai mayi bāhuka 8 bṛhadaśva uvāca 8 evam ukto nalas tena nyavasat tatra pūjitaḥ ṛtuparṇasya nagare sahavārṣṇeyajīvalaḥ 9 sa tatra nivasan rājā vaidarbhīm anucintayan sāyaṃ sāyaṃ sadā cemaṃ ślokam ekaṃ jagāda ha 10 kva nu sā kṣutpipāsārtā śrāntā śete tapasvinī smarantī tasya mandasya kaṃ vā sādyopatiṣṭhati 11 evaṃ bruvantaṃ rājānaṃ niśāyāṃ jīvalo 'bravīt kām enāṃ śocase nityaṃ śrotum icchāmi bāhuka 12 tam uvāca nalo rājā mandaprajñasya kasya cit āsīd bahumatā nārī tasyā dṛḍhataraṃ ca saḥ 13 sa vai kena cid arthena tayā mando vyayujyata viprayuktaś ca mandātmā bhramaty asukhapīḍitaḥ 14 dahyamānaḥ sa śokena divārātram atandritaḥ niśākāle smaraṃs tasyāḥ ślokam ekaṃ sma gāyati 15 sa vai bhraman mahīṃ sarvāṃ kva cid āsādya kiṃ cana vasaty anarhas tadduḥkhaṃ bhūya evānusaṃsmaran 16 sā tu taṃ puruṣaṃ nārī kṛcchre 'py anugatā vane tyaktā tenālpapuṇyena duṣkaraṃ yadi jīvati 17 ekā bālānabhijñā ca mārgāṇām atathocitā kṣutpipāsāparītā ca duṣkaraṃ yadi jīvati 18 śvāpadācarite nityaṃ vane mahati dāruṇe tyaktā tenālpapuṇyena mandaprajñena māriṣa 19 ity evaṃ naiṣadho rājā damayantīm anusmaran ajñātavāsam avasad rājñas tasya niveśane
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 65.
	1 bṛhadaśva uvāca 1 hṛtarājye nale bhīmaḥ sabhārye preṣyatāṃ gate dvijān prasthāpayām āsa naladarśanakāṅkṣayā 2 saṃdideśa ca tān bhīmo vasu dattvā ca puṣkalam mṛgayadhvaṃ nalaṃ caiva damayantīṃ ca me sutām 3 asmin karmaṇi niṣpanne vijñāte niṣadhādhipe gavāṃ sahasraṃ dāsyāmi yo vas tāv ānayiṣyati agrahāraṃ ca dāsyāmi grāmaṃ nagarasaṃmitam 4 na cec chakyāv ihānetuṃ damayantī nalo 'pi vā jñātamātre 'pi dāsyāmi gavāṃ daśaśataṃ dhanam 5 ity uktās te yayur hṛṣṭā brāhmaṇāḥ sarvatodiśam purarāṣṭrāṇi cinvanto naiṣadhaṃ saha bhāryayā 6 tataś cedipurīṃ ramyāṃ sudevo nāma vai dvijaḥ vicinvāno 'tha vaidarbhīm apaśyad rājaveśmani puṇyāhavācane rājñaḥ sunandāsahitāṃ sthitām 7 mandaprakhyāyamānena rūpeṇāpratimena tām pinaddhāṃ dhūmajālena prabhām iva vibhāvasoḥ 8 tāṃ samīkṣya viśālākṣīm adhikaṃ malināṃ kṛśām tarkayām āsa bhaimīti kāraṇair upapādayan 9 sudeva uvāca 9 yatheyaṃ me purā dṛṣṭā tathārūpeyam aṅganā kṛtārtho 'smy adya dṛṣṭvemāṃ lokakāntām iva śriyam 10 pūrṇacandrānanāṃ śyāmāṃ cāruvṛttapayodharām kurvantīṃ prabhayā devīṃ sarvā vitimirā diśaḥ 11 cārupadmapalāśākṣīṃ manmathasya ratīm iva iṣṭāṃ sarvasya jagataḥ pūrṇacandraprabhām iva 12 vidarbhasarasas tasmād daivadoṣād ivoddhṛtām malapaṅkānuliptāṅgīṃ mṛṇālīm iva tāṃ bhṛśam 13 paurṇamāsīm iva niśāṃ rāhugrastaniśākarām patiśokākulāṃ dīnāṃ śuṣkasrotāṃ nadīm iva 14 vidhvastaparṇakamalāṃ vitrāsitavihaṃgamām hastihastaparikliṣṭāṃ vyākulām iva padminīm 15 sukumārīṃ sujātāṅgīṃ ratnagarbhagṛhocitām dahyamānām ivoṣṇena mṛṇālīm aciroddhṛtām 16 rūpaudāryaguṇopetāṃ maṇḍanārhām amaṇḍitām candralekhām iva navāṃ vyomni nīlābhrasaṃvṛtām 17 kāmabhogaiḥ priyair hīnāṃ hīnāṃ bandhujanena ca dehaṃ dhārayatīṃ dīnāṃ bhartṛdarśanakāṅkṣayā 18 bhartā nāma paraṃ nāryā bhūṣaṇaṃ bhūṣaṇair vinā eṣā virahitā tena śobhanāpi na śobhate 19 duṣkaraṃ kurute 'tyarthaṃ hīno yad anayā nalaḥ dhārayaty ātmano dehaṃ na śokenāvasīdati 20 imām asitakeśāntāṃ śatapatrāyatekṣaṇām sukhārhāṃ duḥkhitāṃ dṛṣṭvā mamāpi vyathate manaḥ 21 kadā nu khalu duḥkhasya pāraṃ yāsyati vai śubhā bhartuḥ samāgamāt sādhvī rohiṇī śaśino yathā 22 asyā nūnaṃ punar lābhān naiṣadhaḥ prītim eṣyati rājā rājyaparibhraṣṭaḥ punar labdhveva medinīm 23 tulyaśīlavayoyuktāṃ tulyābhijanasaṃyutām naiṣadho 'rhati vaidarbhīṃ taṃ ceyam asitekṣaṇā 24 yuktaṃ tasyāprameyasya vīryasattvavato mayā samāśvāsayituṃ bhāryāṃ patidarśanalālasām 25 ayam āśvāsayāmy enāṃ pūrṇacandranibhānanām adṛṣṭapūrvāṃ duḥkhasya duḥkhārtāṃ dhyānatatparām 26 bṛhadaśva uvāca 26 evaṃ vimṛśya vividhaiḥ kāraṇair lakṣaṇaiś ca tām upagamya tato bhaimīṃ sudevo brāhmaṇo 'bravīt 27 ahaṃ sudevo vaidarbhi bhrātus te dayitaḥ sakhā bhīmasya vacanād rājñas tvām anveṣṭum ihāgataḥ 28 kuśalī te pitā rājñi janitrī bhrātaraś ca te āyuṣmantau kuśalinau tatrasthau dārakau ca te tvatkṛte bandhuvargāś ca gatasattvā ivāsate 29 abhijñāya sudevaṃ tu damayantī yudhiṣṭhira paryapṛcchat tataḥ sarvān krameṇa suhṛdaḥ svakān 30 ruroda ca bhṛśaṃ rājan vaidarbhī śokakarśitā dṛṣṭvā sudevaṃ sahasā bhrātur iṣṭaṃ dvijottamam 31 tato rudantīṃ tāṃ dṛṣṭvā sunandā śokakarśitām sudevena sahaikānte kathayantīṃ ca bhārata 32 janitryai preṣayām āsa sairandhrī rudate bhṛśam brāhmaṇena samāgamya tāṃ veda yadi manyase 33 atha cedipater mātā rājñaś cāntaḥpurāt tadā jagāma yatra sā bālā brāhmaṇena sahābhavat 34 tataḥ sudevam ānāyya rājamātā viśāṃ pate papraccha bhāryā kasyeyaṃ sutā vā kasya bhāminī 35 kathaṃ ca naṣṭā jñātibhyo bhartur vā vāmalocanā tvayā ca viditā vipra katham evaṃgatā satī 36 etad icchāmy ahaṃ tvatto jñātuṃ sarvam aśeṣataḥ tattvena hi mamācakṣva pṛcchantyā devarūpiṇīm 37 evam uktas tayā rājan sudevo dvijasattamaḥ sukhopaviṣṭa ācaṣṭa damayantyā yathātatham
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 66.
	1 sudeva uvāca 1 vidarbharājo dharmātmā bhīmo bhīmaparākramaḥ suteyaṃ tasya kalyāṇī damayantīti viśrutā 2 rājā tu naiṣadho nāma vīrasenasuto nalaḥ bhāryeyaṃ tasya kalyāṇī puṇyaślokasya dhīmataḥ 3 sa vai dyūte jito bhrātrā hṛtarājyo mahīpatiḥ damayantyā gataḥ sārdhaṃ na prajñāyata karhi cit 4 te vayaṃ damayantyarthe carāmaḥ pṛthivīm imām seyam āsāditā bālā tava putraniveśane 5 asyā rūpeṇa sadṛśī mānuṣī neha vidyate asyāś caiva bhruvor madhye sahajaḥ piplur uttamaḥ śyāmāyāḥ padmasaṃkāśo lakṣito 'ntarhito mayā 6 malena saṃvṛto hy asyās tanvabhreṇeva candramāḥ cihnabhūto vibhūtyartham ayaṃ dhātrā vinirmitaḥ 7 pratipatkaluṣevendor lekhā nāti virājate na cāsyā naśyate rūpaṃ vapur malasamācitam asaṃskṛtam api vyaktaṃ bhāti kāñcanasaṃnibham 8 anena vapuṣā bālā piplunānena caiva ha lakṣiteyaṃ mayā devī pihito 'gnir ivoṣmaṇā 9 bṛhadaśva uvāca 9 tac chrutvā vacanaṃ tasya sudevasya viśāṃ pate sunandā śodhayām āsa piplupracchādanaṃ malam 10 sa malenāpakṛṣṭena piplus tasyā vyarocata damayantyās tadā vyabhre nabhasīva niśākaraḥ 11 pipluṃ dṛṣṭvā sunandā ca rājamātā ca bhārata rudantyau tāṃ pariṣvajya muhūrtam iva tasthatuḥ utsṛjya bāṣpaṃ śanakai rājamātedam abravīt 12 bhaginyā duhitā me 'si piplunānena sūcitā ahaṃ ca tava mātā ca rājanyasya mahātmanaḥ sute daśārṇādhipateḥ sudāmnaś cārudarśane 13 bhīmasya rājñaḥ sā dattā vīrabāhor ahaṃ punaḥ tvaṃ tu jātā mayā dṛṣṭā daśārṇeṣu pitur gṛhe 14 yathaiva te pitur gehaṃ tathedam api bhāmini yathaiva hi mamaiśvaryaṃ damayanti tathā tava 15 tāṃ prahṛṣṭena manasā damayantī viśāṃ pate abhivādya mātur bhaginīm idaṃ vacanam abravīt 16 ajñāyamānāpi satī sukham asmy uṣiteha vai sarvakāmaiḥ suvihitā rakṣyamāṇā sadā tvayā 17 sukhāt sukhataro vāso bhaviṣyati na saṃśayaḥ ciraviproṣitāṃ mātar mām anujñātum arhasi 18 dārakau ca hi me nītau vasatas tatra bālakau pitrā vihīnau śokārtau mayā caiva kathaṃ nu tau 19 yadi cāpi priyaṃ kiṃ cin mayi kartum ihecchasi vidarbhān yātum icchāmi śīghraṃ me yānam ādiśa 20 bāḍham ity eva tām uktvā hṛṣṭā mātṛṣvasā nṛpa guptāṃ balena mahatā putrasyānumate tataḥ 21 prasthāpayad rājamātā śrīmatā naravāhinā yānena bharataśreṣṭha svannapānaparicchadām 22 tataḥ sā nacirād eva vidarbhān agamac chubhā tāṃ tu bandhujanaḥ sarvaḥ prahṛṣṭaḥ pratyapūjayat 23 sarvān kuśalino dṛṣṭvā bāndhavān dārakau ca tau mātaraṃ pitaraṃ caiva sarvaṃ caiva sakhījanam 24 devatāḥ pūjayām āsa brāhmaṇāṃś ca yaśasvinī vidhinā pareṇa kalyāṇī damayantī viśāṃ pate 25 atarpayat sudevaṃ ca gosahasreṇa pārthivaḥ prīto dṛṣṭvaiva tanayāṃ grāmeṇa draviṇena ca 26 sā vyuṣṭā rajanīṃ tatra pitur veśmani bhāminī viśrāntā mātaraṃ rājann idaṃ vacanam abravīt
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 67.
	1 damayanty uvāca 1 māṃ ced icchasi jīvantīṃ mātaḥ satyaṃ bravīmi te naravīrasya vai tasya nalasyānayane yata 2 bṛhadaśva uvāca 2 damayantyā tathoktā tu sā devī bhṛśaduḥkhitā bāṣpeṇa pihitā rājan nottaraṃ kiṃ cid abravīt 3 tadavasthāṃ tu tāṃ dṛṣṭvā sarvam antaḥpuraṃ tadā hāhābhūtam atīvāsīd bhṛśaṃ ca praruroda ha 4 tato bhīmaṃ mahārāja bhāryā vacanam abravīt damayantī tava sutā bhartāram anuśocati 5 apakṛṣya ca lajjāṃ māṃ svayam uktavatī nṛpa prayatantu tava preṣyāḥ puṇyaślokasya darśane 6 tayā pracodito rājā brāhmaṇān vaśavartinaḥ prāsthāpayad diśaḥ sarvā yatadhvaṃ naladarśane 7 tato vidarbhādhipater niyogād brāhmaṇarṣabhāḥ damayantīm atho dṛṣṭvā prasthitāḥ smety athābruvan 8 atha tān abravīd bhaimī sarvarāṣṭreṣv idaṃ vacaḥ bruvadhvaṃ janasaṃsatsu tatra tatra punaḥ punaḥ 9 kva nu tvaṃ kitava chittvā vastrārdhaṃ prasthito mama utsṛjya vipine suptām anuraktāṃ priyāṃ priya 10 sā vai yathā samādiṣṭā tatrāste tvatpratīkṣiṇī dahyamānā bhṛśaṃ bālā vastrārdhenābhisaṃvṛtā 11 tasyā rudantyāḥ satataṃ tena śokena pārthiva prasādaṃ kuru vai vīra prativākyaṃ dadasva ca 12 etad anyac ca vaktavyaṃ kṛpāṃ kuryād yathā mayi vāyunā dhūyamāno hi vanaṃ dahati pāvakaḥ 13 bhartavyā rakṣaṇīyā ca patnī hi patinā sadā tan naṣṭam ubhayaṃ kasmād dharmajñasya satas tava 14 khyātaḥ prājñaḥ kulīnaś ca sānukrośaś ca tvaṃ sadā saṃvṛtto niranukrośaḥ śaṅke madbhāgyasaṃkṣayāt 15 sa kuruṣva maheṣvāsa dayāṃ mayi nararṣabha ānṛśaṃsyaṃ paro dharmas tvatta eva hi me śrutam 16 evaṃ bruvāṇān yadi vaḥ pratibrūyād dhi kaś cana sa naraḥ sarvathā jñeyaḥ kaś cāsau kva ca vartate 17 yac ca vo vacanaṃ śrutvā brūyāt prativaco naraḥ tad ādāya vacaḥ kṣipraṃ mamāvedyaṃ dvijottamāḥ 18 yathā ca vo na jānīyāc carato bhīmaśāsanāt punarāgamanaṃ caiva tathā kāryam atandritaiḥ 19 yadi vāsau samṛddhaḥ syād yadi vāpy adhano bhavet yadi vāpy arthakāmaḥ syāj jñeyam asya cikīrṣitam 20 evam uktās tv agacchaṃs te brāhmaṇāḥ sarvatodiśam nalaṃ mṛgayituṃ rājaṃs tathā vyasaninaṃ tadā 21 te purāṇi sarāṣṭrāṇi grāmān ghoṣāṃs tathāśramān anveṣanto nalaṃ rājan nādhijagmur dvijātayaḥ 22 tac ca vākyaṃ tathā sarve tatra tatra viśāṃ pate śrāvayāṃ cakrire viprā damayantyā yatheritam
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 68.
	1 bṛhadaśva uvāca 1 atha dīrghasya kālasya parṇādo nāma vai dvijaḥ pratyetya nagaraṃ bhaimīm idaṃ vacanam abravīt 2 naiṣadhaṃ mṛgayānena damayanti divāniśam ayodhyāṃ nagarīṃ gatvā bhāṅgasvarir upasthitaḥ 3 śrāvitaś ca mayā vākyaṃ tvadīyaṃ sa mahājane ṛtuparṇo mahābhāgo yathoktaṃ varavarṇini 4 tac chrutvā nābravīt kiṃ cid ṛtuparṇo narādhipaḥ na ca pāriṣadaḥ kaś cid bhāṣyamāṇo mayāsakṛt 5 anujñātaṃ tu māṃ rājñā vijane kaś cid abravīt ṛtuparṇasya puruṣo bāhuko nāma nāmataḥ 6 sūtas tasya narendrasya virūpo hrasvabāhukaḥ śīghrayāne sukuśalo mṛṣṭakartā ca bhojane 7 sa viniḥśvasya bahuśo ruditvā ca muhur muhuḥ kuśalaṃ caiva māṃ pṛṣṭvā paścād idam abhāṣata 8 vaiṣamyam api saṃprāptā gopāyanti kulastriyaḥ ātmānam ātmanā satyo jitasvargā na saṃśayaḥ rahitā bhartṛbhiś caiva na krudhyanti kadā cana 9 viṣamasthena mūḍhena paribhraṣṭasukhena ca yat sā tena parityaktā tatra na kroddhum arhati 10 prāṇayātrāṃ pariprepsoḥ śakunair hṛtavāsasaḥ ādhibhir dahyamānasya śyāmā na kroddhum arhati 11 satkṛtāsatkṛtā vāpi patiṃ dṛṣṭvā tathāgatam bhraṣṭarājyaṃ śriyā hīnaṃ śyāmā na kroddhum arhati 12 tasya tad vacanaṃ śrutvā tvarito 'ham ihāgataḥ śrutvā pramāṇaṃ bhavatī rājñaś caiva nivedaya 13 etac chrutvāśrupūrṇākṣī parṇādasya viśāṃ pate damayantī raho 'bhyetya mātaraṃ pratyabhāṣata 14 ayam artho na saṃvedyo bhīme mātaḥ kathaṃ cana tvatsaṃnidhau samādekṣye sudevaṃ dvijasattamam 15 yathā na nṛpatir bhīmaḥ pratipadyeta me matam tathā tvayā prayattavyaṃ mama cet priyam icchasi 16 yathā cāhaṃ samānītā sudevenāśu bāndhavān tenaiva maṅgalenāśu sudevo yātu māciram samānetuṃ nalaṃ mātar ayodhyāṃ nagarīm itaḥ 17 viśrāntaṃ ca tataḥ paścāt parṇādaṃ dvijasattamam arcayām āsa vaidarbhī dhanenātīva bhāminī 18 nale cehāgate vipra bhūyo dāsyāmi te vasu tvayā hi me bahu kṛtaṃ yathā nānyaḥ kariṣyati yad bhartrāhaṃ sameṣyāmi śīghram eva dvijottama 19 evam ukto 'rcayitvā tām āśīrvādaiḥ sumaṅgalaiḥ gṛhān upayayau cāpi kṛtārthaḥ sa mahāmanāḥ 20 tataś cānāyya taṃ vipraṃ damayantī yudhiṣṭhira abravīt saṃnidhau mātur duḥkhaśokasamanvitā 21 gatvā sudeva nagarīm ayodhyāvāsinaṃ nṛpam ṛtuparṇaṃ vaco brūhi patim anyaṃ cikīrṣatī āsthāsyati punar bhaimī damayantī svayaṃvaram 22 tatra gacchanti rājāno rājaputrāś ca sarvaśaḥ yathā ca gaṇitaḥ kālaḥ śvobhūte sa bhaviṣyati 23 yadi saṃbhāvanīyaṃ te gaccha śīghram ariṃdama sūryodaye dvitīyaṃ sā bhartāraṃ varayiṣyati na hi sa jñāyate vīro nalo jīvan mṛto 'pi vā 24 evaṃ tayā yathoktaṃ vai gatvā rājānam abravīt ṛtuparṇaṃ mahārāja sudevo brāhmaṇas tadā
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 69.
	1 bṛhadaśva uvāca 1 śrutvā vacaḥ sudevasya ṛtuparṇo narādhipaḥ sāntvayañ ślakṣṇayā vācā bāhukaṃ pratyabhāṣata 2 vidarbhān yātum icchāmi damadantyāḥ svayaṃvaram ekāhnā hayatattvajña manyase yadi bāhuka 3 evam uktasya kaunteya tena rājñā nalasya ha vyadīryata mano duḥkhāt pradadhyau ca mahāmanāḥ 4 damayantī bhaved etat kuryād duḥkhena mohitā asmadarthe bhaved vāyam upāyaś cintito mahān 5 nṛśaṃsaṃ bata vaidarbhī kartukāmā tapasvinī mayā kṣudreṇa nikṛtā pāpenākṛtabuddhinā 6 strīsvabhāvaś calo loke mama doṣaś ca dāruṇaḥ syād evam api kuryāt sā vivaśā gatasauhṛdā mama śokena saṃvignā nairāśyāt tanumadhyamā 7 na caivaṃ karhi cit kuryāt sāpatyā ca viśeṣataḥ yad atra tathyaṃ pathyaṃ ca gatvā vetsyāmi niścayam ṛtuparṇasya vai kāmam ātmārthaṃ ca karomy aham 8 iti niścitya manasā bāhuko dīnamānasaḥ kṛtāñjalir uvācedam ṛtuparṇaṃ narādhipam 9 pratijānāmi te satyaṃ gamiṣyasi narādhipa ekāhnā puruṣavyāghra vidarbhanagarīṃ nṛpa 10 tataḥ parīkṣām aśvānāṃ cakre rājan sa bāhukaḥ aśvaśālām upāgamya bhāṅgasvarinṛpājñayā 11 sa tvaryamāṇo bahuśa ṛtuparṇena bāhukaḥ adhyagacchat kṛśān aśvān samarthān adhvani kṣamān 12 tejobalasamāyuktān kulaśīlasamanvitān varjitāṃl lakṣaṇair hīnaiḥ pṛthuprothān mahāhanūn śuddhān daśabhir āvartaiḥ sindhujān vātaraṃhasaḥ 13 dṛṣṭvā tān abravīd rājā kiṃ cit kopasamanvitaḥ kim idaṃ prārthitaṃ kartuṃ pralabdhavyā hi te vayam 14 katham alpabalaprāṇā vakṣyantīme hayā mama mahān adhvā ca turagair gantavyaḥ katham īdṛśaiḥ 15 bāhuka uvāca 15 ete hayā gamiṣyanti vidarbhān nātra saṃśayaḥ athānyān manyase rājan brūhi kān yojayāmi te 16 ṛtuparṇa uvāca 16 tvam eva hayatattvajñaḥ kuśalaś cāsi bāhuka yān manyase samarthāṃs tvaṃ kṣipraṃ tān eva yojaya 17 bṛhadaśva uvāca 17 tataḥ sadaśvāṃś caturaḥ kulaśīlasamanvitān yojayām āsa kuśalo javayuktān rathe naraḥ 18 tato yuktaṃ rathaṃ rājā samārohat tvarānvitaḥ atha paryapatan bhūmau jānubhis te hayottamāḥ 19 tato naravaraḥ śrīmān nalo rājā viśāṃ pate sāntvayām āsa tān aśvāṃs tejobalasamanvitān 20 raśmibhiś ca samudyamya nalo yātum iyeṣa saḥ sūtam āropya vārṣṇeyaṃ javam āsthāya vai param 21 te codyamānā vidhinā bāhukena hayottamāḥ samutpetur ivākāśaṃ rathinaṃ mohayann iva 22 tathā tu dṛṣṭvā tān aśvān vahato vātaraṃhasaḥ ayodhyādhipatir dhīmān vismayaṃ paramaṃ yayau 23 rathaghoṣaṃ tu taṃ śrutvā hayasaṃgrahaṇaṃ ca tat vārṣṇeyaś cintayām āsa bāhukasya hayajñatām 24 kiṃ nu syān mātalir ayaṃ devarājasya sārathiḥ tathā hi lakṣaṇaṃ vīre bāhuke dṛśyate mahat 25 śālihotro 'tha kiṃ nu syād dhayānāṃ kulatattvavit mānuṣaṃ samanuprāpto vapuḥ paramaśobhanam 26 utāho svid bhaved rājā nalaḥ parapuraṃjayaḥ so 'yaṃ nṛpatir āyāta ity evaṃ samacintayat 27 atha vā yāṃ nalo veda vidyāṃ tām eva bāhukaḥ tulyaṃ hi lakṣaye jñānaṃ bāhukasya nalasya ca 28 api cedaṃ vayas tulyam asya manye nalasya ca nāyaṃ nalo mahāvīryas tadvidyas tu bhaviṣyati 29 pracchannā hi mahātmānaś caranti pṛthivīm imām daivena vidhinā yuktāḥ śāstroktaiś ca virūpaṇaiḥ 30 bhavet tu matibhedo me gātravairūpyatāṃ prati pramāṇāt parihīnas tu bhaved iti hi me matiḥ 31 vayaḥpramāṇaṃ tattulyaṃ rūpeṇa tu viparyayaḥ nalaṃ sarvaguṇair yuktaṃ manye bāhukam antataḥ 32 evaṃ vicārya bahuśo vārṣṇeyaḥ paryacintayat hṛdayena mahārāja puṇyaślokasya sārathiḥ 33 ṛtuparṇas tu rājendra bāhukasya hayajñatām cintayan mumude rājā sahavārṣṇeyasārathiḥ 34 balaṃ vīryaṃ tathotsāhaṃ hayasaṃgrahaṇaṃ ca tat paraṃ yatnaṃ ca saṃprekṣya parāṃ mudam avāpa ha
	< zpět	Kniha 3  -  Āraṇyakaparvan	kapitola 70.
	1 bṛhadaśva uvāca 1 sa nadīḥ parvatāṃś caiva vanāni ca sarāṃsi ca acireṇāticakrāma khecaraḥ khe carann iva 2 tathā prayāte tu rathe tadā bhāṅgasvarir nṛpaḥ uttarīyam athāpaśyad bhraṣṭaṃ parapuraṃjayaḥ 3 tataḥ sa tvaramāṇas tu paṭe nipatite tadā grahīṣyāmīti taṃ rājā nalam āha mahāmanāḥ 4 nigṛhṇīṣva mahābuddhe hayān etān mahājavān vārṣṇeyo yāvad etaṃ me paṭam ānayatām iti 5 nalas taṃ pratyuvācātha dūre bhraṣṭaḥ paṭas tava yojanaṃ samatikrānto na sa śakyas tvayā punaḥ 6 evam ukte nalenātha tadā bhāṅgasvarir nṛpaḥ āsasāda vane rājan phalavantaṃ bibhītakam 7 taṃ dṛṣṭvā bāhukaṃ rājā tvaramāṇo 'bhyabhāṣata mamāpi sūta paśya tvaṃ saṃkhyāne paramaṃ balam 8 sarvaḥ sarvaṃ na jānāti sarvajño nāsti kaś cana naikatra pariniṣṭhāsti jñānasya puruṣe kva cit 9 vṛkṣe 'smin yāni parṇāni phalāny api ca bāhuka patitāni ca yāny atra tatraikam adhikaṃ śatam ekapatrādhikaṃ patraṃ phalam ekaṃ ca bāhuka 10 pañca koṭyo 'tha patrāṇāṃ dvayor api ca śākhayoḥ pracinuhy asya śākhe dve yāś cāpy anyāḥ praśākhikāḥ ābhyāṃ phalasahasre dve pañconaṃ śatam eva ca 11 tato rathād avaplutya rājānaṃ bāhuko 'bravīt parokṣam iva me rājan katthase śatrukarśana 12 atha te gaṇite rājan vidyate na parokṣatā pratyakṣaṃ te mahārāja gaṇayiṣye bibhītakam 13 ahaṃ hi nābhijānāmi bhaved evaṃ na veti ca saṃkhyāsyāmi phalāny asya paśyatas te janādhipa muhūrtam iva vārṣṇeyo raśmīn yacchatu vājinām 14 tam abravīn nṛpaḥ sūtaṃ nāyaṃ kālo vilambitum bāhukas tv abravīd enaṃ paraṃ yatnaṃ samāsthitaḥ 15 pratīkṣasva muhūrtaṃ tvam atha vā tvarate bhavān eṣa yāti śivaḥ panthā yāhi vārṣṇeyasārathiḥ 16 abravīd ṛtuparṇas taṃ sāntvayan kurunandana tvam eva yantā nānyo 'sti pṛthivyām api bāhuka 17 tvatkṛte yātum icchāmi vidarbhān hayakovida śaraṇaṃ tvāṃ prapanno 'smi na vighnaṃ kartum arhasi 18 kāmaṃ ca te kariṣyāmi yan māṃ vakṣyasi bāhuka vidarbhān yadi yātvādya sūryaṃ darśayitāsi me 19 athābravīd bāhukas taṃ saṃkhyāyemaṃ bibhītakam tato vidarbhān yāsyāmi kuruṣvedaṃ vaco mama 20 akāma iva taṃ rājā gaṇayasvety uvāca ha so 'vatīrya rathāt tūrṇaṃ śātayām āsa taṃ drumam 21 tataḥ sa vismayāviṣṭo rājānam idam abravīt gaṇayitvā yathoktāni tāvanty eva phalāni ca 22 atyadbhutam idaṃ rājan dṛṣṭavān asmi te balam śrotum icchāmi tāṃ vidyāṃ yathaitaj jñāyate nṛpa 23 tam uvāca tato rājā tvarito gamane tadā viddhy akṣahṛdayajñaṃ māṃ saṃkhyāne ca viśāradam 24 bāhukas tam uvācātha dehi vidyām imāṃ mama matto 'pi cāśvahṛdayaṃ gṛhāṇa puruṣarṣabha 25 ṛtuparṇas tato rājā bāhukaṃ kāryagauravāt hayajñānasya lobhāc ca tathety evābravīd vacaḥ 26 yatheṣṭaṃ tvaṃ gṛhāṇedam akṣāṇāṃ hṛdayaṃ param nikṣepo me 'śvahṛdayaṃ tvayi tiṣṭhatu bāhuka evam uktvā dadau vidyām ṛtuparṇo nalāya vai 27 tasyākṣahṛdayajñasya śarīrān niḥsṛtaḥ kaliḥ karkoṭakaviṣaṃ tīkṣṇaṃ mukhāt satatam udvaman 28 kales tasya tadārtasya śāpāgniḥ sa viniḥsṛtaḥ sa tena karśito rājā dīrghakālam anātmavān 29 tato viṣavimuktātmā svarūpam akarot kaliḥ taṃ śaptum aicchat kupito niṣadhādhipatir nalaḥ 30 tam uvāca kalir bhīto vepamānaḥ kṛtāñjaliḥ kopaṃ saṃyaccha nṛpate kīrtiṃ dāsyāmi te parām 31 indrasenasya jananī kupitā māśapat purā yadā tvayā parityaktā tato 'haṃ bhṛśapīḍitaḥ 32 avasaṃ tvayi rājendra suduḥkham aparājita viṣeṇa nāgarājasya dahyamāno divāniśam 33 ye ca tvāṃ manujā loke kīrtayiṣyanty atandritāḥ matprasūtaṃ bhayaṃ teṣāṃ na kadā cid bhaviṣyati 34 evam ukto nalo rājā nyayacchat kopam ātmanaḥ tato bhītaḥ kaliḥ kṣipraṃ praviveśa bibhītakam kalis tv anyena nādṛśyat kathayan naiṣadhena vai 35 tato gatajvaro rājā naiṣadhaḥ paravīrahā saṃpranaṣṭe kalau rājan saṃkhyāyātha phalāny uta 36 mudā paramayā yuktas tejasā ca pareṇa ha ratham āruhya tejasvī prayayau javanair hayaiḥ bibhītakaś cāpraśastaḥ saṃvṛttaḥ kalisaṃśrayāt 37 hayottamān utpatato dvijān iva punaḥ punaḥ nalaḥ saṃcodayām āsa prahṛṣṭenāntarātmanā 38 vidarbhābhimukho rājā prayayau sa mahāmanāḥ nale tu samatikrānte kalir apy agamad gṛhān 39 tato gatajvaro rājā nalo 'bhūt pṛthivīpate vimuktaḥ kalinā rājan rūpamātraviyojitaḥ