1 |
bṛhadaœva uvāca |
1 |
atha kāle œubhe prāpte tithau puṇye kṣaṇe tathā
ājuhāva mahīpālān bhīmo rājā svayaṃvare |
2 |
tac chrutvā pṛthivīpālāḥ sarve hṛcchayapīḍitāḥ
tvaritāḥ samupājagmur damayantīm abhīpsavaḥ |
3 |
kanakastambharuciraṃ toraṇena virājitam
viviœus te mahāraṅgaṃ nṛpāḥ siṃhā ivācalam |
4 |
tatrāsaneṣu vividheṣv āsīnāḥ pṛthivīkṣitaḥ
surabhisragdharāḥ sarve sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ |
5 |
tāṃ rājasamitiṃ pūrṇāṃ nāgair bhogavatīm iva
saṃpūrṇāṃ puruṣavyāghrair vyāghrair giriguhām iva |
6 |
tatra sma pīnā dṛœyante bāhavaḥ parighopamāḥ
ākāravantaḥ suœlakṣṇāḥ pañcaœīrṣā ivoragāḥ |
7 |
sukeœāntāni cārūṇi sunāsāni œubhāni ca
mukhāni rājñāṃ œobhante nakṣatrāṇi yathā divi |
8 |
damayantī tato raṅgaṃ praviveœa œubhānanā
muṣṇantī prabhayā rājñāṃ cakṣūṃṣi ca manāṃsi ca |
9 |
tasyā gātreṣu patitā teṣāṃ dṛṣṭir mahātmanām
tatra tatraiva saktābhūn na cacāla ca paœyatām |
10 |
tataḥ saṃkīrtyamāneṣu rājñāṃ nāmasu bhārata
dadarœa bhaimī puruṣān pañca tulyākṛtīn iva |
11 |
tān samīkṣya tataḥ sarvān nirviœeṣākṛtīn sthitān
saṃdehād atha vaidarbhī nābhyajānān nalaṃ nṛpam
yaṃ yaṃ hi dadṛœe teṣāṃ taṃ taṃ mene nalaṃ nṛpam |
12 |
sā cintayantī buddhyātha tarkayām āsa bhāminī
kathaṃ nu devāñ jānīyāṃ kathaṃ vidyāṃ nalaṃ nṛpam |
13 |
evaṃ saṃcintayantī sā vaidarbhī bhṛœaduḥkhitā
œrutāni devaliṅgāni cintayām āsa bhārata |
14 |
devānāṃ yāni liṅgāni sthavirebhyaḥ œrutāni me
tānīha tiṣṭhatāṃ bhūmāv ekasyāpi na lakṣaye |
15 |
sā viniœcitya bahudhā vicārya ca punaḥ punaḥ
œaraṇaṃ prati devānāṃ prāptakālam amanyata |
16 |
vācā ca manasā caiva namaskāraṃ prayujya sā
devebhyaḥ prāñjalir bhūtvā vepamānedam abravīt |
17 |
haṃsānāṃ vacanaṃ œrutvā yathā me naiṣadho vṛtaḥ
patitve tena satyena devās taṃ pradiœantu me |
18 |
vācā ca manasā caiva yathā nābhicarāmy aham
tena satyena vibudhās tam eva pradiœantu me |
19 |
yathā devaiḥ sa me bhartā vihito niṣadhādhipaḥ
tena satyena me devās tam eva pradiœantu me |
20 |
svaṃ caiva rūpaṃ puṣyantu lokapālāḥ saheœvarāḥ
yathāham abhijānīyāṃ puṇyaœlokaṃ narādhipam |
21 |
niœamya damayantyās tat karuṇaṃ paridevitam
niœcayaṃ paramaṃ tathyam anurāgaṃ ca naiṣadhe |
22 |
manoviœuddhiṃ buddhiṃ ca bhaktiṃ rāgaṃ ca bhārata
yathoktaṃ cakrire devāḥ sāmarthyaṃ liṅgadhāraṇe |
23 |
sāpaœyad vibudhān sarvān asvedān stabdhalocanān
hṛṣitasragrajohīnān sthitān aspṛœataḥ kṣitim |
24 |
chāyādvitīyo mlānasrag rajaḥsvedasamanvitaḥ
bhūmiṣṭho naiṣadhaœ caiva nimeṣeṇa ca sūcitaḥ |
25 |
sā samīkṣya tato devān puṇyaœlokaṃ ca bhārata
naiṣadhaṃ varayām āsa bhaimī dharmeṇa bhārata |
26 |
vilajjamānā vastrānte jagrāhāyatalocanā
skandhadeœe 'sṛjac cāsya srajaṃ paramaœobhanām
varayām āsa caivainaṃ patitve varavarṇinī |
27 |
tato hā heti sahasā œabdo mukto narādhipaiḥ
devair maharṣibhiœ caiva sādhu sādhv iti bhārata
vismitair īritaḥ œabdaḥ praœaṃsadbhir nalaṃ nṛpam |
28 |
vṛte tu naiṣadhe bhaimyā lokapālā mahaujasaḥ
prahṛṣṭamanasaḥ sarve nalāyāṣṭau varān daduḥ |
29 |
pratyakṣadarœanaṃ yajñe gatiṃ cānuttamāṃ œubhām
naiṣadhāya dadau œakraḥ prīyamāṇaḥ œacīpatiḥ |
30 |
agnir ātmabhavaṃ prādād yatra vāñchati naiṣadhaḥ
lokān ātmaprabhāṃœ caiva dadau tasmai hutāœanaḥ |
31 |
yamas tv annarasaṃ prādād dharme ca paramāṃ sthitim
apāṃpatir apāṃ bhāvaṃ yatra vāñchati naiṣadhaḥ |
32 |
srajaṃ cottamagandhāḍhyāṃ sarve ca mithunaṃ daduḥ
varān evaṃ pradāyāsya devās te tridivaṃ gatāḥ |
33 |
pārthivāœ cānubhūyāsyā vivāhaṃ vismayānvitāḥ
damayantyāḥ pramuditāḥ pratijagmur yathāgatam |
34 |
avāpya nārīratnaṃ tat puṇyaœloko 'pi pārthivaḥ
reme saha tayā rājā œacyeva balavṛtrahā |
35 |
atīva mudito rājā bhrājamāno 'ṃœumān iva
arañjayat prajā vīro dharmeṇa paripālayan |
36 |
īje cāpy aœvamedhena yayātir iva nāhuṣaḥ
anyaiœ ca kratubhir dhīmān bahubhiœ cāptadakṣiṇaiḥ |
37 |
punaœ ca ramaṇīyeṣu vaneṣūpavaneṣu ca
damayantyā saha nalo vijahārāmaropamaḥ |
38 |
evaṃ sa yajamānaœ ca viharaṃœ ca narādhipaḥ
rarakṣa vasusaṃpūrṇāṃ vasudhāṃ vasudhādhipaḥ |