1 |
dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 |
kathaṃ gacchati kaunteyo dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
bhīmasenaḥ savyasācī mādrīputrau ca tāv ubhau |
2 |
dhaumyaœ caiva kathaṃ kṣattar draupadī vā tapasvinī
œrotum icchāmy ahaṃ sarvaṃ teṣām aṅgaviceṣṭitam |
3 |
vidura uvāca |
3 |
vastreṇa saṃvṛtya mukhaṃ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
bāhū viœālau kṛtvā tu bhīmo gacchati pāṇḍavaḥ |
4 |
sikatā vapan savyasācī rājānam anugacchati
mādrīputraḥ sahadevo mukham ālipya gacchati |
5 |
pāṃsūpaliptasarvāṅgo nakulaœ cittavihvalaḥ
darœanīyatamo loke rājānam anugacchati |
6 |
kṛṣṇā keœaiḥ praticchādya mukham āyatalocanā
darœanīyā prarudatī rājānam anugacchati |
7 |
dhaumyo yāmyāni sāmāni raudrāṇi ca viœāṃ pate
gāyan gacchati mārgeṣu kuœān ādāya pāṇinā |
8 |
dhṛtarāṣṭra uvāca |
8 |
vividhānīha rūpāṇi kṛtvā gacchanti pāṇḍavāḥ
tan mamācakṣva vidura kasmād evaṃ vrajanti te |
9 |
vidura uvāca |
9 |
nikṛtasyāpi te putrair hṛte rājye dhaneṣu ca
na dharmāc calate buddhir dharmarājasya dhīmataḥ |
10 |
yo 'sau rājā ghṛṇī nityaṃ dhārtarāṣṭreṣu bhārata
nikṛtyā krodhasaṃtapto nonmīlayati locane |
11 |
nāhaṃ janaṃ nirdaheyaṃ dṛṣṭvā ghoreṇa cakṣuṣā
sa pidhāya mukhaṃ rājā tasmād gacchati pāṇḍavaḥ |
12 |
yathā ca bhīmo vrajati tan me nigadataḥ œṛṇu
bāhvor bale nāsti samo mameti bharatarṣabha |
13 |
bāhū viœālau kṛtvā tu tena bhīmo 'pi gacchati
bāhū darœayamāno hi bāhudraviṇadarpitaḥ
cikīrṣan karma œatrubhyo bāhudravyānurūpataḥ |
14 |
pradiœañ œarasaṃpātān kuntīputro 'rjunas tadā
sikatā vapan savyasācī rājānam anugacchati |
15 |
asaktāḥ sikatās tasya yathā saṃprati bhārata
asaktaṃ œaravarṣāṇi tathā mokṣyati œatruṣu |
16 |
na me kaœ cid vijānīyān mukham adyeti bhārata
mukham ālipya tenāsau sahadevo 'pi gacchati |
17 |
nāhaṃ manāṃsy ādadeyaṃ mārge strīṇām iti prabho
pāṃsūpacitasarvāṅgo nakulas tena gacchati |
18 |
ekavastrā tu rudatī muktakeœī rajasvalā
œoṇitāktārdravasanā draupadī vākyam abravīt |
19 |
yatkṛte 'ham imāṃ prāptā teṣāṃ varṣe caturdaœe
hatapatyo hatasutā hatabandhujanapriyāḥ |
20 |
bandhuœoṇitadigdhāṅgyo muktakeœyo rajasvalāḥ
evaṃ kṛtodakā nāryaḥ pravekṣyanti gajāhvayam |
21 |
kṛtvā tu nairṛtān darbhān dhīro dhaumyaḥ purohitaḥ
sāmāni gāyan yāmyāni purato yāti bhārata |
22 |
hateṣu bhārateṣv ājau kurūṇāṃ guravas tadā
evaṃ sāmāni gāsyantīty uktvā dhaumyo 'pi gacchati |
23 |
hā hā gacchanti no nāthāḥ samavekṣadhvam īdṛœam
iti paurāḥ suduḥkhārtāḥ kroœanti sma samantataḥ |
24 |
evam ākāraliṅgais te vyavasāyaṃ manogatam
kathayantaḥ sma kaunteyā vanaṃ jagmur manasvinaḥ |
25 |
evaṃ teṣu narāgryeṣu niryatsu gajasāhvayāt
anabhre vidyutaœ cāsan bhūmiœ ca samakampata |
26 |
rāhur agrasad ādityam aparvaṇi viœāṃ pate
ulkā cāpy apasavyaṃ tu puraṃ kṛtvā vyaœīryata |
27 |
pravyāharanti kravyādā gṛdhragomāyuvāyasāḥ
devāyatanacaityeṣu prākārāṭṭālakeṣu ca |
28 |
evam ete mahotpātā vanaṃ gacchati pāṇḍave
bhāratānām abhāvāya rājan durmantrite tava |
29 |
nāradaœ ca sabhāmadhye kurūṇām agrataḥ sthitaḥ
maharṣibhiḥ parivṛto raudraṃ vākyam uvāca ha |
30 |
itaœ caturdaœe varṣe vinaṅkṣyantīha kauravāḥ
duryodhanāparādhena bhīmārjunabalena ca |
31 |
ity uktvā divam ākramya kṣipram antaradhīyata
brāhmīṃ œriyaṃ suvipulāṃ bibhrad devarṣisattamaḥ |
32 |
tato duryodhanaḥ karṇaḥ œakuniœ cāpi saubalaḥ
droṇaṃ dvīpam amanyanta rājyaṃ cāsmai nyavedayan |
33 |
athābravīt tato droṇo duryodhanam amarṣaṇam
duḥœāsanaṃ ca karṇaṃ ca sarvān eva ca bhāratān |
34 |
avadhyān pāṇḍavān āhur devaputrān dvijātayaḥ
ahaṃ tu œaraṇaṃ prāptān vartamāno yathābalam |
35 |
gatān sarvātmanā bhaktyā dhārtarāṣṭrān sarājakān
notsahe samabhityaktuṃ daivamūlam ataḥ param |
36 |
dharmataḥ pāṇḍuputrā vai vanaṃ gacchanti nirjitāḥ
te ca dvādaœa varṣāṇi vane vatsyanti kauravāḥ |
37 |
caritabrahmacaryāœ ca krodhāmarṣavaœānugāḥ
vairaṃ pratyānayiṣyanti mama duḥkhāya pāṇḍavāḥ |
38 |
mayā tu bhraṃœito rājyād drupadaḥ sakhivigrahe
putrārtham ayajat krodhād vadhāya mama bhārata |
39 |
yājopayājatapasā putraṃ lebhe sa pāvakāt
dhṛṣṭadyumnaṃ draupadīṃ ca vedīmadhyāt sumadhyamām |
40 |
jvālāvarṇo devadatto dhanuṣmān kavacī œarī
martyadharmatayā tasmād iti māṃ bhayam āviœat |
41 |
gato hi pakṣatāṃ teṣāṃ pārṣataḥ puruṣarṣabhaḥ
sṛṣṭaprāṇo bhṛœataraṃ tasmād yotsye tavāribhiḥ |
42 |
madvadhāya œruto hy eṣa loke cāpy ativiœrutaḥ
nūnaṃ so 'yam anuprāptas tvatkṛte kālaparyayaḥ |
43 |
tvaritāḥ kuruta œreyo naitad etāvatā kṛtam
muhūrtaṃ sukham evaitat tālacchāyeva haimanī |
44 |
yajadhvaṃ ca mahāyajñair bhogān aœnīta datta ca
itaœ caturdaœe varṣe mahat prāpsyatha vaiœasam |
45 |
duryodhana niœamyaitat pratipadya yathecchasi
sāma vā pāṇḍaveyeṣu prayuṅkṣva yadi manyase |
46 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
46 |
droṇasya vacanaṃ œrutvā dhṛtarāṣṭro 'bravīd idam
samyag āha guruḥ kṣattar upāvartaya pāṇḍavān |
47 |
yadi vā na nivartante satkṛtā yāntu pāṇḍavāḥ
saœastrarathapādātā bhogavantaœ ca putrakāḥ |