1 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
1 |
dhig astu kṣattāram iti bruvāṇo; darpeṇa matto dhṛtarāṣṭrasya putraḥ
avaikṣata prātikāmīṃ sabhāyām; uvāca cainaṃ paramāryamadhye
|
2 |
tvaṃ prātikāmin draupadīm ānayasva; na te bhayaṃ vidyate pāṇḍavebhyaḥ
kṣattā hy ayaṃ vivadaty eva bhīrur; na cāsmākaṃ vṛddhikāmaḥ sadaiva
|
3 |
evam uktaḥ prātikāmī sa sūtaḥ; prāyāc chīghraṃ rājavaco niœamya
praviœya ca œveva sa siṃhagoṣṭhaṃ; samāsadan mahiṣīṃ pāṇḍavānām
|
4 |
prātikāmy uvāca |
4 |
yudhiṣṭhire dyūtamadena matte; duryodhano draupadi tvām ajaiṣīt
sā prapadya tvaṃ dhṛtarāṣṭrasya veœma; nayāmi tvāṃ karmaṇe yājñaseni
|
5 |
draupady uvāca |
5 |
kathaṃ tv evaṃ vadasi prātikāmin; ko vai dīvyed bhāryayā rājaputraḥ
mūḍho rājā dyūtamadena matta; āho nānyat kaitavam asya kiṃ cit
|
6 |
prātikāmy uvāca |
6 |
yadā nābhūt kaitavam anyad asya; tadādevīt pāṇḍavo 'jātaœatruḥ
nyastāḥ pūrvaṃ bhrātaras tena rājñā; svayaṃ cātmā tvam atho rājaputri
|
7 |
draupady uvāca |
7 |
gaccha tvaṃ kitavaṃ gatvā sabhāyāṃ pṛccha sūtaja
kiṃ nu pūrvaṃ parājaiṣīr ātmānaṃ māṃ nu bhārata
etaj jñātvā tvam āgaccha tato māṃ naya sūtaja |
8 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
8 |
sabhāṃ gatvā sa covāca draupadyās tad vacas tadā
kasyeœo naḥ parājaiṣīr iti tvām āha draupadī
kiṃ nu pūrvaṃ parājaiṣīr ātmānam atha vāpi mām |
9 |
yudhiṣṭhiras tu niœceṣṭo gatasattva ivābhavat
na taṃ sūtaṃ pratyuvāca vacanaṃ sādhv asādhu vā |
10 |
duryodhana uvāca |
10 |
ihaitya kṛṣṇā pāñcālī praœnam etaṃ prabhāṣatām
ihaiva sarve œṛṇvantu tasyā asya ca yad vacaḥ |
11 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
11 |
sa gatvā rājabhavanaṃ duryodhanavaœānugaḥ
uvāca draupadīṃ sūtaḥ prātikāmī vyathann iva |
12 |
sabhyās tv amī rājaputry āhvayanti; manye prāptaḥ saṃkṣayaḥ kauravāṇām
na vai samṛddhiṃ pālayate laghīyān; yat tvaṃ sabhām eṣyasi rājaputri
|
13 |
draupady uvāca |
13 |
evaṃ nūnaṃ vyadadhāt saṃvidhātā; sparœāv ubhau spṛœato dhīrabālau
dharmaṃ tv ekaṃ paramaṃ prāha loke; sa naḥ œamaṃ dhāsyati gopyamānaḥ
|
14 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
14 |
yudhiṣṭhiras tu tac chrutvā duryodhanacikīrṣitam
draupadyāḥ saṃmataṃ dūtaṃ prāhiṇod bharatarṣabha |
15 |
ekavastrā adhonīvī rodamānā rajasvalā
sabhām āgamya pāñcālī œvaœurasyāgrato 'bhavat |
16 |
tatas teṣāṃ mukham ālokya rājā; duryodhanaḥ sūtam uvāca hṛṣṭaḥ
ihaivaitām ānaya prātikāmin; pratyakṣam asyāḥ kuravo bruvantu
|
17 |
tataḥ sūtas tasya vaœānugāmī; bhītaœ ca kopād drupadātmajāyāḥ
vihāya mānaṃ punar eva sabhyān; uvāca kṛṣṇāṃ kim ahaṃ bravīmi
|
18 |
duryodhana uvāca |
18 |
duḥœāsanaiṣa mama sūtaputro; vṛkodarād udvijate 'lpacetāḥ
svayaṃ pragṛhyānaya yājñasenīṃ; kiṃ te kariṣyanty avaœāḥ sapatnāḥ
|
19 |
tataḥ samutthāya sa rājaputraḥ; œrutvā bhrātuḥ kopaviraktadṛṣṭiḥ
praviœya tad veœma mahārathānām; ity abravīd draupadīṃ rājaputrīm
|
20 |
ehy ehi pāñcāli jitāsi kṛṣṇe; duryodhanaṃ paœya vimuktalajjā
kurūn bhajasvāyatapadmanetre; dharmeṇa labdhāsi sabhāṃ paraihi
|
21 |
tataḥ samutthāya sudurmanāḥ sā; vivarṇam āmṛjya mukhaṃ kareṇa
ārtā pradudrāva yataḥ striyas tā; vṛddhasya rājñaḥ kurupuṃgavasya
|
22 |
tato javenābhisasāra roṣād; duḥœāsanas tām abhigarjamānaḥ
dīrgheṣu nīleṣv atha cormimatsu; jagrāha keœeṣu narendrapatnīm
|
23 |
ye rājasūyāvabhṛthe jalena; mahākratau mantrapūtena siktāḥ
te pāṇḍavānāṃ paribhūya vīryaṃ; balāt pramṛṣṭā dhṛtarāṣṭrajena
|
24 |
sa tāṃ parāmṛœya sabhāsamīpam; ānīya kṛṣṇām atikṛṣṇakeœīm
duḥœāsano nāthavatīm anāthavac; cakarṣa vāyuḥ kadalīm ivārtām
|
25 |
sā kṛṣyamāṇā namitāṅgayaṣṭiḥ; œanair uvācādya rajasvalāsmi
ekaṃ ca vāso mama mandabuddhe; sabhāṃ netuṃ nārhasi mām anārya
|
26 |
tato 'bravīt tāṃ prasabhaṃ nigṛhya; keœeṣu kṛṣṇeṣu tadā sa kṛṣṇām
kṛṣṇaṃ ca jiṣṇuṃ ca hariṃ naraṃ ca; trāṇāya vikroœa nayāmi hi tvām
|
27 |
rajasvalā vā bhava yājñaseni; ekāmbarā vāpy atha vā vivastrā
dyūte jitā cāsi kṛtāsi dāsī; dāsīṣu kāmaœ ca yathopajoṣam
|
28 |
prakīrṇakeœī patitārdhavastrā; duḥœāsanena vyavadhūyamānā
hrīmaty amarṣeṇa ca dahyamānā; œanair idaṃ vākyam uvāca kṛṣṇā
|
29 |
ime sabhāyām upadiṣṭaœāstrāḥ; kriyāvantaḥ sarva evendrakalpāḥ
gurusthānā guravaœ caiva sarve; teṣām agre notsahe sthātum evam
|
30 |
nṛœaṃsakarmaṃs tvam anāryavṛtta; mā māṃ vivastrāṃ kṛdhi mā vikārṣīḥ
na marṣayeyus tava rājaputrāḥ; sendrāpi devā yadi te sahāyāḥ
|
31 |
dharme sthito dharmasutaœ ca rājā; dharmaœ ca sūkṣmo nipuṇopalabhyaḥ
vācāpi bhartuḥ paramāṇumātraṃ; necchāmi doṣaṃ svaguṇān visṛjya
|
32 |
idaṃ tv anāryaṃ kuruvīramadhye; rajasvalāṃ yat parikarṣase mām
na cāpi kaœ cit kurute 'tra pūjāṃ; dhruvaṃ tavedaṃ matam anvapadyan
|
33 |
dhig astu naṣṭaḥ khalu bhāratānāṃ; dharmas tathā kṣatravidāṃ ca vṛttam
yatrābhyatītāṃ kurudharmavelāṃ; prekṣanti sarve kuravaḥ sabhāyām
|
34 |
droṇasya bhīṣmasya ca nāsti sattvaṃ; dhruvaṃ tathaivāsya mahātmano 'pi
rājñas tathā hīmam adharmam ugraṃ; na lakṣayante kuruvṛddhamukhyāḥ
|
35 |
tathā bruvantī karuṇaṃ sumadhyamā; kākṣeṇa bhartṝn kupitān apaœyat
sā pāṇḍavān kopaparītadehān; saṃdīpayām āsa kaṭākṣapātaiḥ
|
36 |
hṛtena rājyena tathā dhanena; ratnaiœ ca mukhyair na tathā babhūva
yathārtayā kopasamīritena; kṛṣṇākaṭākṣeṇa babhūva duḥkham
|
37 |
duḥœāsanaœ cāpi samīkṣya kṛṣṇām; avekṣamāṇāṃ kṛpaṇān patīṃs tān
ādhūya vegena visaṃjñakalpām; uvāca dāsīti hasann ivograḥ
|
38 |
karṇas tu tad vākyam atīva hṛṣṭaḥ; saṃpūjayām āsa hasan saœabdam
gāndhārarājaḥ subalasya putras; tathaiva duḥœāsanam abhyanandat
|
39 |
sabhyās tu ye tatra babhūvur anye; tābhyām ṛte dhārtarāṣṭreṇa caiva
teṣām abhūd duḥkham atīva kṛṣṇāṃ; dṛṣṭvā sabhāyāṃ parikṛṣyamāṇām
|
40 |
bhīṣma uvāca |
40 |
na dharmasaukṣmyāt subhage vivaktuṃ; œaknomi te praœnam imaṃ yathāvat
asvo hy aœaktaḥ paṇituṃ parasvaṃ; striyaœ ca bhartur vaœatāṃ samīkṣya
|
41 |
tyajeta sarvāṃ pṛthivīṃ samṛddhāṃ; yudhiṣṭhiraḥ satyam atho na jahyāt
uktaṃ jito 'smīti ca pāṇḍavena; tasmān na œaknomi vivektum etat
|
42 |
dyūte 'dvitīyaḥ œakunir nareṣu; kuntīsutas tena nisṛṣṭakāmaḥ
na manyate tāṃ nikṛtiṃ mahātmā; tasmān na te praœnam imaṃ bravīmi
|
43 |
draupady uvāca |
43 |
āhūya rājā kuœalaiḥ sabhāyāṃ; duṣṭātmabhir naikṛtikair anāryaiḥ
dyūtapriyair nātikṛtaprayatnaḥ; kasmād ayaṃ nāma nisṛṣṭakāmaḥ
|
44 |
sa œuddhabhāvo nikṛtipravṛttim; abudhyamānaḥ kurupāṇḍavāgryaḥ
saṃbhūya sarvaiœ ca jito 'pi yasmāt; paœcāc ca yat kaitavam abhyupetaḥ
|
45 |
tiṣṭhanti ceme kuravaḥ sabhāyām; īœāḥ sutānāṃ ca tathā snuṣāṇām
samīkṣya sarve mama cāpi vākyaṃ; vibrūta me praœnam imaṃ yathāvat
|
46 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
46 |
tathā bruvantīṃ karuṇaṃ rudantīm; avekṣamāṇām asakṛt patīṃs tān
duḥœāsanaḥ paruṣāṇy apriyāṇi; vākyāny uvācāmadhurāṇi caiva
|
47 |
tāṃ kṛṣyamāṇāṃ ca rajasvalāṃ ca; srastottarīyām atadarhamāṇām
vṛkodaraḥ prekṣya yudhiṣṭhiraṃ ca; cakāra kopaṃ paramārtarūpaḥ
|