1 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
1 |
tataḥ œrutvaiva bhīṣmasya cedirāḍ uruvikramaḥ
yuyutsur vāsudevena vāsudevam uvāca ha |
2 |
āhvaye tvāṃ raṇaṃ gaccha mayā sārdhaṃ janārdana
yāvad adya nihanmi tvāṃ sahitaṃ sarvapāṇḍavaiḥ |
3 |
saha tvayā hi me vadhyāḥ pāṇḍavāḥ kṛṣṇa sarvathā
nṛpatīn samatikramya yair arājā tvam arcitaḥ |
4 |
ye tvāṃ dāsam arājānaṃ bālyād arcanti durmatim
anarham arhavat kṛṣṇa vadhyās ta iti me matiḥ
ity uktvā rājaœārdūlas tasthau garjann amarṣaṇaḥ |
5 |
evam ukte tataḥ kṛṣṇo mṛdupūrvam idaṃ vacaḥ
uvāca pārthivān sarvāṃs tatsamakṣaṃ ca pāṇḍavān |
6 |
eṣa naḥ œatrur atyantaṃ pārthivāḥ sātvatīsutaḥ
sātvatānāṃ nṛœaṃsātmā na hito 'napakāriṇām |
7 |
prāgjyotiṣapuraṃ yātān asmāñ jñātvā nṛœaṃsakṛt
adahad dvārakām eṣa svasrīyaḥ san narādhipāḥ |
8 |
krīḍato bhojarājanyān eṣa raivatake girau
hatvā baddhvā ca tān sarvān upāyāt svapuraṃ purā |
9 |
aœvamedhe hayaṃ medhyam utsṛṣṭaṃ rakṣibhir vṛtam
pitur me yajñavighnārtham aharat pāpaniœcayaḥ |
10 |
sauvīrān pratipattau ca babhror eṣa yaœasvinaḥ
bhāryām abhyaharan mohād akāmāṃ tām ito gatām |
11 |
eṣa māyāpraticchannaḥ karūṣārthe tapasvinīm
jahāra bhadrāṃ vaiœālīṃ mātulasya nṛœaṃsakṛt |
12 |
pitṛṣvasuḥ kṛte duḥkhaṃ sumahan marṣayāmy aham
diṣṭyā tv idaṃ sarvarājñāṃ saṃnidhāv adya vartate |
13 |
paœyanti hi bhavanto 'dya mayy atīva vyatikramam
kṛtāni tu parokṣaṃ me yāni tāni nibodhata |
14 |
imaṃ tv asya na œakṣyāmi kṣantum adya vyatikramam
avalepād vadhārhasya samagre rājamaṇḍale |
15 |
rukmiṇyām asya mūḍhasya prārthanāsīn mumūrṣataḥ
na ca tāṃ prāptavān mūḍhaḥ œūdro vedaœrutiṃ yathā |
16 |
evamādi tataḥ sarve sahitās te narādhipāḥ
vāsudevavacaḥ œrutvā cedirājaṃ vyagarhayan |
17 |
tatas tad vacanaṃ œrutvā œiœupālaḥ pratāpavān
jahāsa svanavad dhāsaṃ prahasyedam uvāca ha |
18 |
matpūrvāṃ rukmiṇīṃ kṛṣṇa saṃsatsu parikīrtayan
viœeṣataḥ pārthiveṣu vrīḍāṃ na kuruṣe katham |
19 |
manyamāno hi kaḥ satsu puruṣaḥ parikīrtayet
anyapūrvāṃ striyaṃ jātu tvad anyo madhusūdana |
20 |
kṣama vā yadi te œraddhā mā vā kṛṣṇa mama kṣama
kruddhād vāpi prasannād vā kiṃ me tvatto bhaviṣyati |
21 |
tathā bruvata evāsya bhagavān madhusūdanaḥ
vyapāharac chiraḥ kruddhaœ cakreṇāmitrakarṣaṇaḥ
sa papāta mahābāhur vajrāhata ivācalaḥ |
22 |
tataœ cedipater dehāt tejo 'gryaṃ dadṛœur nṛpāḥ
utpatantaṃ mahārāja gaganād iva bhāskaram |
23 |
tataḥ kamalapatrākṣaṃ kṛṣṇaṃ lokanamaskṛtam
vavande tat tadā tejo viveœa ca narādhipa |
24 |
tad adbhutam amanyanta dṛṣṭvā sarve mahīkṣitaḥ
yad viveœa mahābāhuṃ tat tejaḥ puruṣottamam |
25 |
anabhre pravavarṣa dyauḥ papāta jvalitāœaniḥ
kṛṣṇena nihate caidye cacāla ca vasuṃdharā |
26 |
tataḥ ke cin mahīpālā nābruvaṃs tatra kiṃ cana
atītavākpathe kāle prekṣamāṇā janārdanam |
27 |
hastair hastāgram apare pratyapīṣann amarṣitāḥ
apare daœanair oṣṭhān adaœan krodhamūrchitāḥ |
28 |
rahas tu ke cid vārṣṇeyaṃ praœaœaṃsur narādhipāḥ
ke cid eva tu saṃrabdhā madhyasthās tv apare 'bhavan |
29 |
prahṛṣṭāḥ keœavaṃ jagmuḥ saṃstuvanto maharṣayaḥ
brāhmaṇāœ ca mahātmānaḥ pārthivāœ ca mahābalāḥ |
30 |
pāṇḍavas tv abravīd bhrātṝn satkāreṇa mahīpatim
damaghoṣātmajaṃ vīraṃ saṃsādhayata mā ciram
tathā ca kṛtavantas te bhrātur vai œāsanaṃ tadā |
31 |
cedīnām ādhipatye ca putram asya mahīpatim
abhyaṣiñcat tadā pārthaḥ saha tair vasudhādhipaiḥ |
32 |
tataḥ sa kururājasya kratuḥ sarvasamṛddhimān
yūnāṃ prītikaro rājan saṃbabhau vipulaujasaḥ |
33 |
œāntavighnaḥ sukhārambhaḥ prabhūtadhanadhānyavān
annavān bahubhakṣyaœ ca keœavena surakṣitaḥ |
34 |
samāpayām āsa ca taṃ rājasūyaṃ mahākratum
taṃ tu yajñaṃ mahābāhur ā samāpter janārdanaḥ
rarakṣa bhagavāñ œauriḥ œārṅgacakragadādharaḥ |
35 |
tatas tv avabhṛthasnātaṃ dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram
samastaṃ pārthivaṃ kṣatram abhigamyedam abravīt |
36 |
diṣṭyā vardhasi dharmajña sāmrājyaṃ prāptavān vibho
ājamīḍhājamīḍhānāṃ yaœaḥ saṃvardhitaṃ tvayā
karmaṇaitena rājendra dharmaœ ca sumahān kṛtaḥ |
37 |
āpṛcchāmo naravyāghra sarvakāmaiḥ supūjitāḥ
svarāṣṭrāṇi gamiṣyāmas tad anujñātum arhasi |
38 |
œrutvā tu vacanaṃ rājñāṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
yathārhaṃ pūjya nṛpatīn bhrātṝn sarvān uvāca ha |
39 |
rājānaḥ sarva evaite prītyāsmān samupāgatāḥ
prasthitāḥ svāni rāṣṭrāṇi mām āpṛcchya paraṃtapāḥ
te 'nuvrajata bhadraṃ vo viṣayāntaṃ nṛpottamān |
40 |
bhrātur vacanam ājñāya pāṇḍavā dharmacāriṇaḥ
yathārhaṃ nṛpamukhyāṃs tān ekaikaṃ samanuvrajan |
41 |
virāṭam anvayāt tūrṇaṃ dhṛṣṭadyumnaḥ pratāpavān
dhanaṃjayo yajñasenaṃ mahātmānaṃ mahārathaḥ |
42 |
bhīṣmaṃ ca dhṛtarāṣṭraṃ ca bhīmaseno mahābalaḥ
droṇaṃ ca sasutaṃ vīraṃ sahadevo mahārathaḥ |
43 |
nakulaḥ subalaṃ rājan sahaputraṃ samanvayāt
draupadeyāḥ sasaubhadrāḥ pārvatīyān mahīpatīn |
44 |
anvagacchaṃs tathaivānyān kṣatriyān kṣatriyarṣabhāḥ
evaṃ saṃpūjitās te vai jagmur viprāœ ca sarvaœaḥ |
45 |
gateṣu pārthivendreṣu sarveṣu bharatarṣabha
yudhiṣṭhiram uvācedaṃ vāsudevaḥ pratāpavān |
46 |
āpṛcche tvāṃ gamiṣyāmi dvārakāṃ kurunandana
rājasūyaṃ kratuœreṣṭhaṃ diṣṭyā tvaṃ prāptavān asi |
47 |
tam uvācaivam uktas tu dharmarāṇ madhusūdanam
tava prasādād govinda prāptavān asmi vai kratum |
48 |
samastaṃ pārthivaṃ kṣatraṃ tvatprasādād vaœānugam
upādāya baliṃ mukhyaṃ mām eva samupasthitam |
49 |
na vayaṃ tvām ṛte vīra raṃsyāmeha kathaṃ cana
avaœyaṃ cāpi gantavyā tvayā dvāravatī purī |
50 |
evam uktaḥ sa dharmātmā yudhiṣṭhirasahāyavān
abhigamyābravīt prītaḥ pṛthāṃ pṛthuyaœā hariḥ |
51 |
sāmrājyaṃ samanuprāptāḥ putrās te 'dya pitṛṣvasaḥ
siddhārthā vasumantaœ ca sā tvaṃ prītim avāpnuhi |
52 |
anujñātas tvayā cāhaṃ dvārakāṃ gantum utsahe
subhadrāṃ draupadīṃ caiva sabhājayata keœavaḥ |
53 |
niṣkramyāntaḥpurāc caiva yudhiṣṭhirasahāyavān
snātaœ ca kṛtajapyaœ ca brāhmaṇān svasti vācya ca |
54 |
tato meghavaraprakhyaṃ syandanaṃ vai sukalpitam
yojayitvā mahārāja dārukaḥ pratyupasthitaḥ |
55 |
upasthitaṃ rathaṃ dṛṣṭvā tārkṣyapravaraketanam
pradakṣiṇam upāvṛtya samāruhya mahāmanāḥ
prayayau puṇḍarīkākṣas tato dvāravatīṃ purīm |
56 |
taṃ padbhyām anuvavrāja dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
bhrātṛbhiḥ sahitaḥ œrīmān vāsudevaṃ mahābalam |
57 |
tato muhūrtaṃ saṃgṛhya syandanapravaraṃ hariḥ
abravīt puṇḍarīkākṣaḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram |
58 |
apramattaḥ sthito nityaṃ prajāḥ pāhi viœāṃ pate
parjanyam iva bhūtāni mahādrumam ivāṇḍajāḥ
bāndhavās tvopajīvantu sahasrākṣam ivāmarāḥ |
59 |
kṛtvā paraspareṇaivaṃ saṃvidaṃ kṛṣṇapāṇḍavau
anyonyaṃ samanujñāpya jagmatuḥ svagṛhān prati |
60 |
gate dvāravatīṃ kṛṣṇe sātvatapravare nṛpa
eko duryodhano rājā œakuniœ cāpi saubalaḥ
tasyāṃ sabhāyāṃ divyāyām ūṣatus tau nararṣabhau |