1 |
vyāsa uvāca |
1 |
purā vai naimiṣāraṇye devāḥ satram upāsate
tatra vaivasvato rājañ œāmitram akarot tadā |
2 |
tato yamo dīkṣitas tatra rājan; nāmārayat kiṃ cid api prajābhyaḥ
tataḥ prajās tā bahulā babhūvuḥ; kālātipātān maraṇāt prahīṇāḥ
|
3 |
tatas tu œakro varuṇaḥ kuberaḥ; sādhyā rudrā vasavaœ cāœvinau ca
praṇetāraṃ bhuvanasya prajāpatiṃ; samājagmus tatra devās tathānye
|
4 |
tato 'bruvaṃl lokaguruṃ sametā; bhayaṃ nas tīvraṃ mānuṣāṇāṃ vivṛddhyā
tasmād bhayād udvijantaḥ sukhepsavaḥ; prayāma sarve œaraṇaṃ bhavantam
|
5 |
brahmovāca |
5 |
kiṃ vo bhayaṃ mānuṣebhyo yūyaṃ sarve yadāmarāḥ
mā vo martyasakāœād vai bhayaṃ bhavatu karhi cit |
6 |
devā ūcuḥ |
6 |
martyā hy amartyāḥ saṃvṛttā na viœeṣo 'sti kaœ cana
aviœeṣād udvijanto viœeṣārtham ihāgatāḥ |
7 |
brahmovāca |
7 |
vaivasvato vyāpṛtaḥ satrahetos; tena tv ime na mriyante manuṣyāḥ
tasminn ekāgre kṛtasarvakārye; tata eṣāṃ bhavitaivāntakālaḥ
|
8 |
vaivasvatasyāpi tanur vibhūtā; vīryeṇa yuṣmākam uta prayuktā
saiṣām anto bhavitā hy antakāle; tanur hi vīryaṃ bhavitā nareṣu
|
9 |
vyāsa uvāca |
9 |
tatas tu te pūrvajadevavākyaṃ; œrutvā devā yatra devā yajante
samāsīnās te sametā mahābalā; bhāgīrathyāṃ dadṛœuḥ puṇḍarīkam
|
10 |
dṛṣṭvā ca tad vismitās te babhūvus; teṣām indras tatra œūro jagāma
so 'paœyad yoṣām atha pāvakaprabhāṃ; yatra gaṅgā satataṃ saṃprasūtā
|
11 |
sā tatra yoṣā rudatī jalārthinī; gaṅgāṃ devīṃ vyavagāhyāvatiṣṭhat
tasyāœrubinduḥ patito jale vai; tat padmam āsīd atha tatra kāñcanam
|
12 |
tad adbhutaṃ prekṣya vajrī tadānīm; apṛcchat tāṃ yoṣitam antikād vai
kā tvaṃ kathaṃ rodiṣi kasya hetor; vākyaṃ tathyaṃ kāmayeha bravīhi
|
13 |
stry uvāca |
13 |
tvaṃ vetsyase mām iha yāsmi œakra; yadarthaṃ cāhaṃ rodimi mandabhāgyā
āgaccha rājan purato 'haṃ gamiṣye; draṣṭāsi tad rodimi yatkṛte 'ham
|
14 |
vyāsa uvāca |
14 |
tāṃ gacchantīm anvagacchat tadānīṃ; so 'paœyad ārāt taruṇaṃ darœanīyam
siṃhāsanasthaṃ yuvatīsahāyaṃ; krīḍantam akṣair girirājamūrdhni
|
15 |
tam abravīd devarājo mamedaṃ; tvaṃ viddhi viœvaṃ bhuvanaṃ vaœe sthitam
īœo 'ham asmīti samanyur abravīd; dṛṣṭvā tam akṣaiḥ subhṛœaṃ pramattam
|
16 |
kruddhaṃ tu œakraṃ prasamīkṣya devo; jahāsa œakraṃ ca œanair udaikṣata
saṃstambhito 'bhūd atha devarājas; tenekṣitaḥ sthāṇur ivāvatasthe
|
17 |
yadā tu paryāptam ihāsya krīḍayā; tadā devīṃ rudatīṃ tām uvāca
ānīyatām eṣa yato 'ham ārān; mainaṃ darpaḥ punar apy āviœeta
|
18 |
tataḥ œakraḥ spṛṣṭamātras tayā tu; srastair aṅgaiḥ patito 'bhūd dharaṇyām
tam abravīd bhagavān ugratejā; maivaṃ punaḥ œakra kṛthāḥ kathaṃ cit
|
19 |
vivartayainaṃ ca mahādrirājaṃ; balaṃ ca vīryaṃ ca tavāprameyam
vivṛtya caivāviœa madhyam asya; yatrāsate tvadvidhāḥ sūryabhāsaḥ
|
20 |
sa tad vivṛtya œikharaṃ mahāgires; tulyadyutīṃœ caturo 'nyān dadarœa
sa tān abhiprekṣya babhūva duḥkhitaḥ; kaccin nāhaṃ bhavitā vai yatheme
|
21 |
tato devo giriœo vajrapāṇiṃ; vivṛtya netre kupito 'bhyuvāca
darīm etāṃ praviœa tvaṃ œatakrato; yan māṃ bālyād avamaṃsthāḥ purastāt
|
22 |
uktas tv evaṃ vibhunā devarājaḥ; pravepamāno bhṛœam evābhiṣaṅgāt
srastair aṅgair anileneva nunnam; aœvatthapatraṃ girirājamūrdhni
|
23 |
sa prāñjalir vinatenānanena; pravepamānaḥ sahasaivam uktaḥ
uvāca cedaṃ bahurūpam ugraṃ; draṣṭā œeṣasya bhagavaṃs tvaṃ bhavādya
|
24 |
tam abravīd ugradhanvā prahasya; naivaṃœīlāḥ œeṣam ihāpnuvanti
ete 'py evaṃ bhavitāraḥ purastāt; tasmād etāṃ darim āviœya œedhvam
|
25 |
œeṣo 'py evaṃ bhavitā vo na saṃœayo; yoniṃ sarve mānuṣīm āviœadhvam
tatra yūyaṃ karma kṛtvāviṣahyaṃ; bahūn anyān nidhanaṃ prāpayitvā
|
26 |
āgantāraḥ punar evendralokaṃ; svakarmaṇā pūrvajitaṃ mahārham
sarvaṃ mayā bhāṣitam etad evaṃ; kartavyam anyad vividhārthavac ca
|
27 |
pūrvendrā ūcuḥ |
27 |
gamiṣyāmo mānuṣaṃ devalokād; durādharo vihito yatra mokṣaḥ
devās tv asmān ādadhīrañ jananyāṃ; dharmo vāyur maghavān aœvinau ca
|
28 |
vyāsa uvāca |
28 |
etac chrutvā vajrapāṇir vacas tu; devaœreṣṭhaṃ punar evedam āha
vīryeṇāhaṃ puruṣaṃ kāryahetor; dadyām eṣāṃ pañcamaṃ matprasūtam
|
29 |
teṣāṃ kāmaṃ bhagavān ugradhanvā; prādād iṣṭaṃ sannisargād yathoktam
tāṃ cāpy eṣāṃ yoṣitaṃ lokakāntāṃ; œriyaṃ bhāryāṃ vyadadhān mānuṣeṣu
|
30 |
tair eva sārdhaṃ tu tataḥ sa devo; jagāma nārāyaṇam aprameyam
sa cāpi tad vyadadhāt sarvam eva; tataḥ sarve saṃbabhūvur dharaṇyām
|
31 |
sa cāpi keœau harir udbabarha; œuklam ekam aparaṃ cāpi kṛṣṇam
tau cāpi keœau viœatāṃ yadūnāṃ; kule striyau rohiṇīṃ devakīṃ ca
tayor eko baladevo babhūva; kṛṣṇo dvitīyaḥ keœavaḥ saṃbabhūva
|
32 |
ye te pūrvaṃ œakrarūpā niruddhās; tasyāṃ daryāṃ parvatasyottarasya
ihaiva te pāṇḍavā vīryavantaḥ; œakrasyāṃœaḥ pāṇḍavaḥ savyasācī
|
33 |
evam ete pāṇḍavāḥ saṃbabhūvur; ye te rājan pūrvam indrā babhūvuḥ
lakṣmīœ caiṣāṃ pūrvam evopadiṣṭā; bhāryā yaiṣā draupadī divyarūpā
|
34 |
kathaṃ hi strī karmaṇo 'nte mahītalāt; samuttiṣṭhed anyato daivayogāt
yasyā rūpaṃ somasūryaprakāœaṃ; gandhaœ cāgryaḥ kroœamātrāt pravāti
|
35 |
idaṃ cānyat prītipūrvaṃ narendra; dadāmi te varam atyadbhutaṃ ca
divyaṃ cakṣuḥ paœya kuntīsutāṃs tvaṃ; puṇyair divyaiḥ pūrvadehair upetān
|
36 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
36 |
tato vyāsaḥ paramodārakarmā; œucir vipras tapasā tasya rājñaḥ
cakṣur divyaṃ pradadau tān sa sarvān; rājāpaœyat pūrvadehair yathāvat
|
37 |
tato divyān hemakirīṭamālinaḥ; œakraprakhyān pāvakādityavarṇān
baddhāpīḍāṃœ cārurūpāṃœ ca yūno; vyūḍhoraskāṃs tālamātrān dadarœa
|
38 |
divyair vastrair arajobhiḥ suvarṇair; mālyaiœ cāgryaiḥ œobhamānān atīva
sākṣāt tryakṣān vasavo vātha divyān; ādityān vā sarvaguṇopapannān
tān pūrvendrān evam īkṣyābhirūpān; prīto rājā drupado vismitaœ ca
|
39 |
divyāṃ māyāṃ tām avāpyāprameyāṃ; tāṃ caivāgryāṃ œriyam iva rūpiṇīṃ ca
yogyāṃ teṣāṃ rūpatejoyaœobhiḥ; patnīm ṛddhāṃ dṛṣṭavān pārthivendraḥ
|
40 |
sa tad dṛṣṭvā mahad āœcaryarūpaṃ; jagrāha pādau satyavatyāḥ sutasya
naitac citraṃ paramarṣe tvayīti; prasannacetāḥ sa uvāca cainam
|
41 |
vyāsa uvāca |
41 |
āsīt tapovane kā cid ṛṣeḥ kanyā mahātmanaḥ
nādhyagacchat patiṃ sā tu kanyā rūpavatī satī |
42 |
toṣayām āsa tapasā sā kilogreṇa œaṃkaram
tām uvāceœvaraḥ prīto vṛṇu kāmam iti svayam |
43 |
saivam uktābravīt kanyā devaṃ varadam īœvaram
patiṃ sarvaguṇopetam icchāmīti punaḥ punaḥ |
44 |
dadau tasyai sa deveœas taṃ varaṃ prītimāṃs tadā
pañca te patayaḥ œreṣṭhā bhaviṣyantīti œaṃkaraḥ |
45 |
sā prasādayatī devam idaṃ bhūyo 'bhyabhāṣata
ekaṃ patiṃ guṇopetaṃ tvatto 'rhāmīti vai tadā
tāṃ devadevaḥ prītātmā punaḥ prāha œubhaṃ vacaḥ |
46 |
pañcakṛtvas tvayā uktaḥ patiṃ dehīty ahaṃ punaḥ
tat tathā bhavitā bhadre tava tad bhadram astu te
deham anyaṃ gatāyās te yathoktaṃ tad bhaviṣyati |
47 |
drupadaiṣā hi sā jajñe sutā te devarūpiṇī
pañcānāṃ vihitā patnī kṛṣṇā pārṣaty aninditā |
48 |
svargaœrīḥ pāṇḍavārthāya samutpannā mahāmakhe
seha taptvā tapo ghoraṃ duhitṛtvaṃ tavāgatā |
49 |
saiṣā devī rucirā devajuṣṭā; pañcānām ekā svakṛtena karmaṇā
sṛṣṭā svayaṃ devapatnī svayambhuvā; œrutvā rājan drupadeṣṭaṃ kuruṣva
|