1 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
1 |
te pratasthuḥ puraskṛtya mātaraṃ puruṣarṣabhāḥ
samair udaṅmukhair mārgair yathoddiṣṭaṃ paraṃtapāḥ |
2 |
te gacchantas tv ahorātraṃ tīrthaṃ somaœravāyaṇam
āseduḥ puruṣavyāghrā gaṅgāyāṃ pāṇḍunandanāḥ |
3 |
ulmukaṃ tu samudyamya teṣām agre dhanaṃjayaḥ
prakāœārthaṃ yayau tatra rakṣārthaṃ ca mahāyaœāḥ |
4 |
tatra gaṅgājale ramye vivikte krīḍayan striyaḥ
īrṣyur gandharvarājaḥ sma jalakrīḍām upāgataḥ |
5 |
œabdaṃ teṣāṃ sa œuœrāva nadīṃ samupasarpatām
tena œabdena cāviṣṭaœ cukrodha balavad balī |
6 |
sa dṛṣṭvā pāṇḍavāṃs tatra saha mātrā paraṃtapān
visphārayan dhanur ghoram idaṃ vacanam abravīt |
7 |
saṃdhyā saṃrajyate ghorā pūrvarātrāgameṣu yā
aœītibhis truṭair hīnaṃ taṃ muhūrtaṃ pracakṣate |
8 |
vihitaṃ kāmacārāṇāṃ yakṣagandharvarakṣasām
œeṣam anyan manuṣyāṇāṃ kāmacāram iha smṛtam |
9 |
lobhāt pracāraṃ caratas tāsu velāsu vai narān
upakrāntā nigṛhṇīmo rākṣasaiḥ saha bāliœān |
10 |
tato rātrau prāpnuvato jalaṃ brahmavido janāḥ
garhayanti narān sarvān balasthān nṛpatīn api |
11 |
ārāt tiṣṭhata mā mahyaṃ samīpam upasarpata
kasmān māṃ nābhijānīta prāptaṃ bhāgīrathījalam |
12 |
aṅgāraparṇaṃ gandharvaṃ vitta māṃ svabalāœrayam
ahaṃ hi mānī cerṣyuœ ca kuberasya priyaḥ sakhā |
13 |
aṅgāraparṇam iti ca khyataṃ vanam idaṃ mama
anu gaṅgāṃ ca vākāṃ ca citraṃ yatra vasāmy aham |
14 |
na kuṇapāḥ œṛṅgiṇo vā na devā na ca mānuṣāḥ
idaṃ samupasarpanti tat kiṃ samupasarpatha |
15 |
arjuna uvāca |
15 |
samudre himavatpārœve nadyām asyāṃ ca durmate
rātrāv ahani saṃdhau ca kasya kḷptaḥ parigrahaḥ |
16 |
vayaṃ ca œaktisaṃpannā akāle tvām adhṛṣṇumaḥ
aœaktā hi kṣaṇe krūre yuṣmān arcanti mānavāḥ |
17 |
purā himavataœ caiṣā hemaœṛṅgād viniḥsṛtā
gaṅgā gatvā samudrāmbhaḥ saptadhā pratipadyate |
18 |
iyaṃ bhūtvā caikavaprā œucir ākāœagā punaḥ
deveṣu gaṅgā gandharva prāpnoty alakanandatām |
19 |
tathā pitṝn vaitaraṇī dustarā pāpakarmabhiḥ
gaṅgā bhavati gandharva yathā dvaipāyano 'bravīt |
20 |
asaṃbādhā devanadī svargasaṃpādanī œubhā
katham icchasi tāṃ roddhuṃ naiṣa dharmaḥ sanātanaḥ |
21 |
anivāryam asaṃbādhaṃ tava vācā kathaṃ vayam
na spṛœema yathākāmaṃ puṇyaṃ bhāgīrathījalam |
22 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
22 |
aṅgāraparṇas tac chrutvā kruddha ānamya kārmukam
mumoca sāyakān dīptān ahīn āœīviṣān iva |
23 |
ulmukaṃ bhrāmayaṃs tūrṇaṃ pāṇḍavaœ carma cottamam
vyapovāha œarāṃs tasya sarvān eva dhanaṃjayaḥ |
24 |
arjuna uvāca |
24 |
bibhīṣikaiṣā gandharva nāstrajñeṣu prayujyate
astrajñeṣu prayuktaiṣā phenavat pravilīyate |
25 |
mānuṣān ati gandharvān sarvān gandharva lakṣaye
tasmād astreṇa divyena yotsye 'haṃ na tu māyayā |
26 |
purāstram idam āgneyaṃ prādāt kila bṛhaspatiḥ
bharadvājasya gandharva guruputraḥ œatakratoḥ |
27 |
bharadvājād agniveœyo agniveœyād gurur mama
sa tv idaṃ mahyam adadād droṇo brāhmaṇasattamaḥ |
28 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
28 |
ity uktvā pāṇḍavaḥ kruddho gandharvāya mumoca ha
pradīptam astram āgneyaṃ dadāhāsya rathaṃ tu tat |
29 |
virathaṃ viplutaṃ taṃ tu sa gandharvaṃ mahābalam
astratejaḥpramūḍhaṃ ca prapatantam avāṅmukham |
30 |
œiroruheṣu jagrāha mālyavatsu dhanaṃjayaḥ
bhrātṝn prati cakarṣātha so 'strapātād acetasam |
31 |
yudhiṣṭhiraṃ tasya bhāryā prapede œaraṇārthinī
nāmnā kumbhīnasī nāma patitrāṇam abhīpsatī |
32 |
gandharvy uvāca |
32 |
trāhi tvaṃ māṃ mahārāja patiṃ cemaṃ vimuñca me
gandharvīṃ œaraṇaṃ prāptāṃ nāmnā kumbīnasīṃ prabho |
33 |
yudhiṣṭhira uvāca |
33 |
yuddhe jitaṃ yaœohīnaṃ strīnātham aparākramam
ko nu hanyād ripuṃ tvādṛṅ muñcemaṃ ripusūdana |
34 |
arjuna uvāca |
34 |
aṅgemaṃ pratipadyasva gaccha gandharva mā œucaḥ
pradiœaty abhayaṃ te 'dya kururājo yudhiṣṭhiraḥ |
35 |
gandharva uvāca |
35 |
jito 'haṃ pūrvakaṃ nāma muñcāmy aṅgāraparṇatām
na ca œlāghe balenādya na nāmnā janasaṃsadi |
36 |
sādhv imaṃ labdhavāṃl lābhaṃ yo 'haṃ divyāstradhāriṇam
gāndharvyā māyayā yoddhum icchāmi vayasā varam |
37 |
astrāgninā vicitro 'yaṃ dagdho me ratha uttamaḥ
so 'haṃ citraratho bhūtvā nāmnā dagdharatho 'bhavam |
38 |
saṃbhṛtā caiva vidyeyaṃ tapaseha purā mayā
nivedayiṣye tām adya prāṇadāyā mahātmane |
39 |
saṃstambhitaṃ hi tarasā jitaṃ œaraṇam āgatam
yo 'riṃ saṃyojayet prāṇaiḥ kalyāṇaṃ kiṃ na so 'rhati |
40 |
cakṣuṣī nāma vidyeyaṃ yāṃ somāya dadau manuḥ
dadau sa viœvāvasave mahyaṃ viœvāvasur dadau |
41 |
seyaṃ kāpuruṣaṃ prāptā gurudattā praṇaœyati
āgamo 'syā mayā prokto vīryaṃ pratinibodha me |
42 |
yac cakṣuṣā draṣṭum icchet triṣu lokeṣu kiṃ cana
tat paœyed yādṛœaṃ cecchet tādṛṣaṃ draṣṭum arhati |
43 |
samānapadye ṣaṇmāsān sthito vidyāṃ labhed imām
anuneṣyāmy ahaṃ vidyāṃ svayaṃ tubhyaṃ vrate kṛte |
44 |
vidyayā hy anayā rājan vayaṃ nṛbhyo viœeṣitāḥ
aviœiṣṭāœ ca devānām anubhāvapravartitāḥ |
45 |
gandharvajānām aœvānām ahaṃ puruṣasattama
bhrātṛbhyas tava pañcabhyaḥ pṛthag dātā œataṃ œatam |
46 |
devagandharvavāhās te divyagandhā manogamāḥ
kṣīṇāḥ kṣīṇā bhavanty ete na hīyante ca raṃhasaḥ |
47 |
purā kṛtaṃ mahendrasya vajraṃ vṛtranibarhaṇe
daœadhā œatadhā caiva tac chīrṇaṃ vṛtramūrdhani |
48 |
tato bhāgīkṛto devair vajrabhāga upāsyate
loke yat sādhanaṃ kiṃ cit sā vai vajratanuḥ smṛtā |
49 |
vajrapāṇir brāhmaṇaḥ syāt kṣatraṃ vajrarathaṃ smṛtam
vaiœyā vai dānavajrāœ ca karmavajrā yavīyasaḥ |
50 |
vajraṃ kṣatrasya vājino avadhyā vājinaḥ smṛtāḥ
rathāṅgaṃ vaḍavā sūte sūtāœ cāœveṣu ye matāḥ |
51 |
kāmavarṇāḥ kāmajavāḥ kāmataḥ samupasthitāḥ
ime gandharvajāḥ kāmaṃ pūrayiṣyanti te hayāḥ |
52 |
arjuna uvāca |
52 |
yadi prītena vā dattaṃ saṃœaye jīvitasya vā
vidyā vittaṃ œrutaṃ vāpi na tad gandharva kāmaye |
53 |
gandharva uvāca |
53 |
saṃyogo vai prītikaraḥ saṃsatsu pratidṛœyate
jīvitasya pradānena prīto vidyāṃ dadāmi te |
54 |
tvatto hy ahaṃ grahīṣyāmi astram āgneyam uttamam
tathaiva sakhyaṃ bībhatso cirāya bharatarṣabha |
55 |
arjuna uvāca |
55 |
tvatto 'streṇa vṛṇomy aœvān saṃyogaḥ œāœvato 'stu nau
sakhe tad brūhi gandharva yuṣmabhyo yad bhayaṃ tyajet |