1 |
janamejaya uvāca |
1 |
œrutas tvatto mayā vipra pūrveṣāṃ saṃbhavo mahān
udārāœ cāpi vaṃœe 'smin rājāno me pariœrutāḥ |
2 |
kiṃ tu laghvarthasaṃyuktaṃ priyākhyānaṃ na mām ati
prīṇāty ato bhavān bhūyo vistareṇa bravītu me |
3 |
etām eva kathāṃ divyām ā prajāpatito manoḥ
teṣām ājananaṃ puṇyaṃ kasya na prītim āvahet |
4 |
saddharmaguṇamāhātmyair abhivardhitam uttamam
viṣṭabhya lokāṃs trīn eṣāṃ yaœaḥ sphītam avasthitam |
5 |
guṇaprabhāvavīryaujaḥsattvotsāhavatām aham
na tṛpyāmi kathāṃ œṛṇvann amṛtāsvādasaṃmitām |
6 |
vaiœaṃpāyana uvāca |
6 |
œṛṇu rājan purā samyaṅ mayā dvaipāyanāc chrutam
procyamānam idaṃ kṛtsnaṃ svavaṃœajananaṃ œubham |
7 |
dakṣasyāditiḥ
aditer vivasvān
vivasvato manuḥ
manor ilā
ilāyāḥ purūravāḥ
purūravasa āyuḥ
āyuṣo nahuṣaḥ
nahuṣasya yayātiḥ |
8 |
yayāter dve bhārye babhūvatuḥ
uœanaso duhitā devayānī vṛṣaparvaṇaœ ca duhitā œarmiṣṭhā nāma
atrānuvaṃœo bhavati |
9 |
yaduṃ ca turvasuṃ caiva devayānī vyajāyata
druhyuṃ cānuṃ ca pūruṃ ca œarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī |
10 |
tatra yador yādavāḥ
pūroḥ pauravāḥ |
11 |
pūror bhāryā kausalyā nāma
tasyām asya jajñe janamejayo nāma
yas trīn aœvamedhān ājahāra
viœvajitā ceṣṭvā vanaṃ praviveœa |
12 |
janamejayaḥ khalv anantāṃ nāmopayeme mādhavīm
tasyām asya jajñe prācinvān
yaḥ prācīṃ diœaṃ jigāya yāvat sūryodayāt
tatas tasya prācinvatvam |
13 |
prācinvān khalv aœmakīm upayeme
tasyām asya jajñe saṃyātiḥ |
14 |
saṃyātiḥ khalu dṛṣadvato duhitaraṃ varāṅgīṃ nāmopayeme
tasyām asya jajñe ahaṃpātiḥ |
15 |
ahaṃpātis tu khalu kṛtavīryaduhitaram upayeme bhānumatīṃ nāma
tasyām asya jajñe sārvabhaumaḥ |
16 |
sārvabhaumaḥ khalu jitvājahāra kaikeyīṃ sunandāṃ nāma
tasyām asya jajñe jayatsenaḥ |
17 |
jayatsenaḥ khalu vaidarbhīm upayeme suṣuvāṃ nāma
tasyām asya jajñe arācīnaḥ |
18 |
arācīno 'pi vaidarbhīm evāparām upayeme maryādāṃ nāma
tasyām asya jajñe mahābhaumaḥ |
19 |
mahābhaumaḥ khalu prāsenajitīm upayeme suyajñāṃ nāma
tasyām asya jajñe ayutanāyī
yaḥ puruṣamedhānām ayutam ānayat
tad asyāyutanāyitvam |
20 |
ayutanāyī khalu pṛthuœravaso duhitaram upayeme bhāsāṃ nāma
tasyām asya jajñe akrodhanaḥ |
21 |
akrodhanaḥ khalu kāliṅgīṃ karaṇḍuṃ nāmopayeme
tasyām asya jajñe devātithiḥ |
22 |
devātithiḥ khalu vaidehīm upayeme maryādāṃ nāma
tasyām asya jajñe ṛcaḥ |
23 |
ṛcaḥ khalv āṅgeyīm upayeme sudevāṃ nāma
tasyāṃ putram ajanayad ṛkṣam |
24 |
ṛkṣaḥ khalu takṣakaduhitaram upayeme jvālāṃ nāma
tasyāṃ putraṃ matināraṃ nāmotpādayām āsa |
25 |
matināraḥ khalu sarasvatyāṃ dvādaœavārṣikaṃ satram ājahāra
|
26 |
nivṛtte ca satre sarasvaty abhigamya taṃ bhartāraṃ varayām āsa
tasyāṃ putram ajanayat taṃsuṃ nāma |
27 |
atrānuvaṃœo bhavati |
28 |
taṃsuṃ sarasvatī putraṃ matinārād ajījanat
ilinaṃ janayām āsa kālindyāṃ taṃsur ātmajam |
29 |
ilinas tu rathaṃtaryāṃ duḥṣantādyān pañca putrān ajanayat
|
30 |
duḥṣantaḥ khalu viœvāmitraduhitaraṃ œakuntalāṃ nāmopayeme
tasyām asya jajñe bharataḥ
tatra œlokau bhavataḥ |
31 |
mātā bhastrā pituḥ putro yena jātaḥ sa eva saḥ
bharasva putraṃ duḥṣanta māvamaṃsthāḥ œakuntalām |
32 |
retodhāḥ putra unnayati naradeva yamakṣayāt
tvaṃ cāsya dhātā garbhasya satyam āha œakuntalā |
33 |
tato 'sya bharatatvam |
34 |
bharataḥ khalu kāœeyīm upayeme sārvasenīṃ sunandāṃ nāma
tasyām asya jajñe bhumanyuḥ |
35 |
bhumanyuḥ khalu dāœārhīm upayeme jayāṃ nāma
tasyām asya jajñe suhotraḥ |
36 |
suhotraḥ khalv ikṣvākukanyām upayeme suvarṇāṃ nāma
tasyām asya jajñe hastī
ya idaṃ hāstinapuraṃ māpayām āsa
etad asya hāstinapuratvam |
37 |
hastī khalu traigartīm upayeme yaœodharāṃ nāma
tasyām asya jajñe vikuṇṭhanaḥ |
38 |
vikuṇṭhanaḥ khalu dāœārhīm upayeme sudevāṃ nāma
tasyām asya jajñe 'jamīḍhaḥ |
39 |
ajamīḍhasya caturviṃœaṃ putraœataṃ babhūva kaikeyyāṃ nāgāyāṃ gāndhāryāṃ vimalāyām ṛkṣāyi
pṛthak pṛthag vaṃœakarā nṛpatayaḥ
tatra vaṃœakaraḥ saṃvaraṇaḥ |
40 |
saṃvaraṇaḥ khalu vaivasvatīṃ tapatīṃ nāmopayeme
tasyām asya jajñe kuruḥ |
41 |
kuruḥ khalu dāœārhīm upayeme œubhāṅgīṃ nāma
tasyām asya jajñe viḍūrathaḥ |
42 |
viḍūrathas tu māgadhīm upayeme saṃpriyāṃ nāma
tasyām asya jajñe 'rugvān nāma |
43 |
arugvān khalu māgadhīm upayeme 'mṛtāṃ nāma
tasyām asya jajñe parikṣit |
44 |
parikṣit khalu bāhudām upayeme suyaœāṃ nāma
tasyām asya jajñe bhīmasenaḥ |
45 |
bhīmasenaḥ khalu kaikeyīm upayeme sukumārīṃ nāma
tasyām asya jajñe paryaœravāḥ
yam āhuḥ pratīpaṃ nāma |
46 |
pratīpaḥ khalu œaibyām upayeme sunandāṃ nāma
tasyāṃ putrān utpādayām āsa devāpiṃ œaṃtanuṃ bāhlīkaṃ ceti
|
47 |
devāpiḥ khalu bāla evāraṇyaṃ praviveœa
œaṃtanus tu mahīpālo 'bhavat
atrānuvaṃœo bhavati |
48 |
yaṃ yaṃ karābhyāṃ spṛœati jīrṇaṃ sa sukham aœnute
punar yuvā ca bhavati tasmāt taṃ œaṃtanuṃ viduḥ |
49 |
tad asya œaṃtanutvam |
50 |
œaṃtanuḥ khalu gaṅgāṃ bhāgīrathīm upayeme
tasyām asya jajñe devavrataḥ
yam āhur bhīṣma iti |
51 |
bhīṣmaḥ khalu pituḥ priyacikīrṣayā satyavatīm udavahan mātaram
yām āhur gandhakālīti |
52 |
tasyāṃ kānīno garbhaḥ parāœarād dvaipāyanaḥ
tasyām eva œaṃtanor dvau putrau babhūvatuḥ
citrāṅgado vicitravīryaœ ca |
53 |
tayor aprāptayauvana eva citrāṅgado gandharveṇa hataḥ
vicitravīryas tu rājā samabhavat |
54 |
vicitravīryaḥ khalu kausalyātmaje 'mbikāmbālike kāœirājaduhitarāv upayeme
|
55 |
vicitravīryas tv anapatya eva videhatvaṃ prāptaḥ |
56 |
tataḥ satyavatī cintayām āsa
dauḥṣanto vaṃœa ucchidyate iti |
57 |
sā dvaipāyanam ṛṣiṃ cintayām āsa
|
58 |
sa tasyāḥ purataḥ sthitaḥ kiṃ karavāṇīti
|
59 |
sā tam uvāca
bhrātā tavānapatya eva svaryāto vicitravīryaḥ
sādhv apatyaṃ tasyotpādayeti |
60 |
sa param ity uktvā trīn putrān utpādayām āsa dhṛtarāṣṭraṃ pāṇḍuṃ viduraṃ ceti
|
61 |
tatra dhṛtarāṣṭrasya rājñaḥ putraœataṃ babhūva gāndhāryāṃ varadānād dvaipāyanasya
|
62 |
teṣāṃ dhṛtarāṣṭrasya putrāṇāṃ catvāraḥ pradhānā babhūvur duryodhano duḥœāsano vikarṇaœ citrasei
|
63 |
pāṇḍos tu dve bhārye babhūvatuḥ kuntī mādrī cety ubhe strīratne
|
64 |
atha pāṇḍur mṛgayāṃ caran maithunagatam ṛṣim apaœyan mṛgyāṃ vartamānam
tathaivāplutam anāsāditakāmarasam atṛptaṃ bāṇenābhijaghāna
|
65 |
sa bāṇaviddha uvāca pāṇḍum
caratā dharmam imaṃ yena tvayābhijñena kāmarasasyāham anavāptakāmaraso 'bhihatas tasmāt tvam apy etām avasthām āsādyāni
|
66 |
sa vivarṇarūpaḥ pāṇḍuḥ œāpaṃ pariharamāṇo nopāsarpata bhārye
|
67 |
vākyaṃ covāca
svacāpalyād idaṃ prāptavān aham
œṛṇomi ca nānapatyasya lokā santīti |
68 |
sā tvaṃ madarthe putrān utpādayeti kuntīm uvāca |
69 |
sā tatra putrān utpādayām āsa dharmād yudhiṣṭhiraṃ mārutād bhīmasenaṃ œakrād arjunam iti
|
70 |
sa tāṃ hṛṣṭarūpaḥ pāṇḍur uvāca
iyaṃ te sapatnyanapatyā
sādhv asyām apatyam utpādyatām iti |
71 |
sa evam astv ity uktaḥ kuntyā |
72 |
tato mādryām aœvibhyāṃ nakulasahadevāv utpāditau |
73 |
mādrīṃ khalv alaṃkṛtāṃ dṛṣṭvā pāṇḍur bhāvaṃ cakre |
74 |
sa tāṃ spṛṣṭvaiva videhatvaṃ prāptaḥ
|
75 |
tatrainaṃ citāsthaṃ mādrī samanvāruroha
|
76 |
uvāca kuntīm
yamayor āryayāpramattayā bhavitavyam iti |
77 |
tatas te pañca pāṇḍavāḥ kuntyā sahitā hāstinapuram ānīya tāpasair bhīṣmasya vidurasya ca niveditāḥ
|
78 |
tatrāpi jatugṛhe dagdhuṃ samārabdhā na œakitā viduramantritena
|
79 |
tataœ ca hiḍimbam antarā hatvā ekacakrāṃ gatāḥ |
80 |
tasyām apy ekacakrāyāṃ bakaṃ nāma rākṣasaṃ hatvā pāñcālanagaram abhigatāḥ
|
81 |
tasmād draupadīṃ bhāryām avindan svaviṣayaṃ cājagmuḥ kuœalinaḥ
|
82 |
putrāṃœ cotpādayām āsuḥ
prativindhyaṃ yudhiṣṭhiraḥ
sutasomaṃ vṛkodaraḥ
œrutakīrtim arjunaḥ
œatānīkaṃ nakulaḥ
œrutakarmāṇaṃ sahadeva iti |
83 |
yudhiṣṭhiras tu govāsanasya œaibyasya devikāṃ nāma kanyāṃ svayaṃvare lebhe
tasyāṃ putraṃ janayām āsa yaudheyaṃ nāma |
84 |
bhīmaseno 'pi kāœyāṃ baladharāṃ nāmopayeme vīryaœulkām
tasyāṃ putraṃ sarvagaṃ nāmotpādayām āsa |
85 |
arjunaḥ khalu dvāravatīṃ gatvā bhaginīṃ vāsudevasya subhadrāṃ nāma bhāryām udavahat
tasyāṃ putram abhimanyuṃ nāma janayām āsa |
86 |
nakulas tu caidyāṃ kareṇuvatīṃ nāma bhāryām udavahat
tasyāṃ putraṃ niramitraṃ nāmājanayat |
87 |
sahadevo 'pi mādrīm eva svayaṃvare vijayāṃ nāmopayeme
tasyāṃ putram ajanayat suhotraṃ nāma |
88 |
bhīmasenas tu pūrvam eva hiḍimbāyāṃ rākṣasyāṃ ghaṭotkacaṃ nāma putraṃ janayām āsa
|
89 |
ity ete ekādaœa pāṇḍavānāṃ putrāḥ
|
90 |
virāṭasya duhitaram uttarāṃ nāmābhimanyur upayeme
tasyām asya parāsur garbho 'jāyata |
91 |
tam utsaṅgena pratijagrāha pṛthā niyogāt puruṣottamasya vāsudevasya
ṣāṇmāsikaṃ garbham aham enaṃ jīvayiṣyāmīti |
92 |
saṃjīvayitvā cainam uvāca
parikṣīṇe kule jāto bhavatv ayaṃ parikṣin nāmeti |
93 |
parikṣit tu khalu mādravatīṃ nāmopayeme
tasyām asya janamejayaḥ |
94 |
janamejayāt tu vapuṣṭamāyāṃ dvau putrau œatānīkaḥ œaṅkuœ ca
|
95 |
œatānīkas tu khalu vaidehīm upayeme
tasyām asya jajñe putro 'œvamedhadattaḥ |
96 |
ity eṣa pūror vaṃœas tu pāṇḍavānāṃ ca kīrtitaḥ
pūror vaṃœam imaṃ œrutvā sarvapāpaiḥ pramucyate |