1 |
mantriṇa ūcuḥ |
1 |
tataḥ sa rājā rājendra skandhe tasya bhujaṃgamam
muneḥ kṣutkṣāma āsajya svapuraṃ punar āyayau |
2 |
ṛṣes tasya tu putro 'bhūd gavi jāto mahāyaœāḥ
œṛṅgī nāma mahātejās tigmavīryo 'tikopanaḥ |
3 |
brahmāṇaṃ so 'bhyupāgamya muniḥ pūjāṃ cakāra ha
anujñāto gatas tatra œṛṅgī œuœrāva taṃ tadā
sakhyuḥ sakāœāt pitaraṃ pitrā te dharṣitaṃ tathā |
4 |
mṛtaṃ sarpaṃ samāsaktaṃ pitrā te janamejaya
vahantaṃ kuruœārdūla skandhenānapakāriṇam |
5 |
tapasvinam atīvātha taṃ munipravaraṃ nṛpa
jitendriyaṃ viœuddhaṃ ca sthitaṃ karmaṇy athādbhute |
6 |
tapasā dyotitātmānaṃ sveṣv aṅgeṣu yataṃ tathā
œubhācāraṃ œubhakathaṃ susthiraṃ tam alolupam |
7 |
akṣudram anasūyaṃ ca vṛddhaṃ maunavrate sthitam
œaraṇyaṃ sarvabhūtānāṃ pitrā viprakṛtaṃ tava |
8 |
œaœāpātha sa tac chrutvā pitaraṃ te ruṣānvitaḥ
ṛṣeḥ putro mahātejā bālo 'pi sthavirair varaḥ |
9 |
sa kṣipram udakaṃ spṛṣṭvā roṣād idam uvāca ha
pitaraṃ te 'bhisaṃdhāya tejasā prajvalann iva |
10 |
anāgasi gurau yo me mṛtaṃ sarpam avāsṛjat
taṃ nāgas takṣakaḥ kruddhas tejasā sādayiṣyati
saptarātrād itaḥ pāpaṃ paœya me tapaso balam |
11 |
ity uktvā prayayau tatra pitā yatrāsya so 'bhavat
dṛṣṭvā ca pitaraṃ tasmai œāpaṃ taṃ pratyavedayat |
12 |
sa cāpi muniœārdūlaḥ preṣayām āsa te pituḥ
œapto 'si mama putreṇa yatto bhava mahīpate
takṣakas tvāṃ mahārāja tejasā sādayiṣyati |
13 |
œrutvā tu tad vaco ghoraṃ pitā te janamejaya
yatto 'bhavat paritrastas takṣakāt pannagottamāt |
14 |
tatas tasmiṃs tu divase saptame samupasthite
rājñaḥ samīpaṃ brahmarṣiḥ kāœyapo gantum aicchata |
15 |
taṃ dadarœātha nāgendraḥ kāœyapaṃ takṣakas tadā
tam abravīt pannagendraḥ kāœyapaṃ tvaritaṃ vrajan
kva bhavāṃs tvarito yāti kiṃ ca kāryaṃ cikīrṣati |
16 |
kāœyapa uvāca |
16 |
yatra rājā kuruœreṣṭhaḥ parikṣin nāma vai dvija
takṣakeṇa bhujaṃgena dhakṣyate kila tatra vai |
17 |
gacchāmy ahaṃ taṃ tvaritaḥ sadyaḥ kartum apajvaram
mayābhipannaṃ taṃ cāpi na sarpo dharṣayiṣyati |
18 |
takṣaka uvāca |
18 |
kimarthaṃ taṃ mayā daṣṭaṃ saṃjīvayitum icchasi
brūhi kāmam ahaṃ te 'dya dadmi svaṃ veœma gamyatām |
19 |
mantriṇa ūcuḥ |
19 |
dhanalipsur ahaṃ tatra yāmīty uktaœ ca tena saḥ
tam uvāca mahātmānaṃ mānayañ œlakṣṇayā girā |
20 |
yāvad dhanaṃ prārthayase tasmād rājñas tato 'dhikam
gṛhāṇa matta eva tvaṃ saṃnivartasva cānagha |
21 |
sa evam ukto nāgena kāœyapo dvipadāṃ varaḥ
labdhvā vittaṃ nivavṛte takṣakād yāvad īpsitam |
22 |
tasmin pratigate vipre chadmanopetya takṣakaḥ
taṃ nṛpaṃ nṛpatiœreṣṭha pitaraṃ dhārmikaṃ tava |
23 |
prāsādasthaṃ yattam api dagdhavān viṣavahninā
tatas tvaṃ puruṣavyāghra vijayāyābhiṣecitaḥ |
24 |
etad dṛṣṭaṃ œrutaṃ cāpi yathāvan nṛpasattama
asmābhir nikhilaṃ sarvaṃ kathitaṃ te sudāruṇam |
25 |
œrutvā caitaṃ nṛpaœreṣṭha pārthivasya parābhavam
asya carṣer uttaṅkasya vidhatsva yad anantaram |
26 |
janamejaya uvāca |
26 |
etat tu œrotum icchāmi aṭavyāṃ nirjane vane
saṃvādaṃ pannagendrasya kāœyapasya ca yat tadā |
27 |
kena dṛṣṭaṃ œrutaṃ cāpi bhavatāṃ œrotram āgatam
œrutvā cātha vidhāsyāmi pannagāntakarīṃ matim |
28 |
mantriṇa ūcuḥ |
28 |
œṛṇu rājan yathāsmākaṃ yenaitat kathitaṃ purā
samāgamaṃ dvijendrasya pannagendrasya cādhvani |
29 |
tasmin vṛkṣe naraḥ kaœ cid indhanārthāya pārthiva
vicinvan pūrvam ārūḍhaḥ œuṣkaœākhaṃ vanaspatim
abudhyamānau taṃ tatra vṛkṣasthaṃ pannagadvijau |
30 |
sa tu tenaiva vṛkṣeṇa bhasmībhūto 'bhavat tadā
dvijaprabhāvād rājendra jīvitaḥ savanaspatiḥ |
31 |
tena gatvā nṛpaœreṣṭha nagare 'smin niveditam
yathāvṛttaṃ tu tat sarvaṃ takṣakasya dvijasya ca |
32 |
etat te kathitaṃ rājan yathāvṛttaṃ yathāœrutam
œrutvā tu nṛpaœārdūla prakuruṣva yathepsitam |
33 |
sūta uvāca |
33 |
mantriṇāṃ tu vacaḥ œrutvā sa rājā janamejayaḥ
paryatapyata duḥkhārtaḥ pratyapiṃṣat kare karam |
34 |
niḥœvāsam uṣṇam asakṛd dīrghaṃ rājīvalocanaḥ
mumocāœrūṇi ca tadā netrābhyāṃ pratataṃ nṛpaḥ
uvāca ca mahīpālo duḥkhaœokasamanvitaḥ |
35 |
œrutvaitad bhavatāṃ vākyaṃ pitur me svargatiṃ prati
niœciteyaṃ mama matir yā vai tāṃ me nibodhata |
36 |
anantaram ahaṃ manye takṣakāya durātmane
pratikartavyam ity eva yena me hiṃsitaḥ pitā |
37 |
ṛṣer hi œṛṅger vacanaṃ kṛtvā dagdhvā ca pārthivam
yadi gacched asau pāpo nanu jīvet pitā mama |
38 |
parihīyeta kiṃ tasya yadi jīvet sa pārthivaḥ
kāœyapasya prasādena mantriṇāṃ sunayena ca |
39 |
sa tu vāritavān mohāt kāœyapaṃ dvijasattamam
saṃjijīvayiṣuṃ prāptaṃ rājānam aparājitam |
40 |
mahān atikramo hy eṣa takṣakasya durātmanaḥ
dvijasya yo 'dadad dravyaṃ mā nṛpaṃ jīvayed iti |
41 |
uttaṅkasya priyaṃ kurvann ātmanaœ ca mahat priyam
bhavatāṃ caiva sarveṣāṃ yāsyāmy apacitiṃ pituḥ |