1 |
œṛṅgy uvāca |
1 |
yady etat sāhasaṃ tāta yadi vā duṣkṛtaṃ kṛtam
priyaṃ vāpy apriyaṃ vā te vāg uktā na mṛṣā mayā |
2 |
naivānyathedaṃ bhavitā pitar eṣa bravīmi te
nāhaṃ mṛṣā prabravīmi svaireṣv api kutaḥ œapan |
3 |
œamīka uvāca |
3 |
jānāmy ugraprabhāvaṃ tvāṃ putra satyagiraṃ tathā
nānṛtaṃ hy uktapūrvaṃ te naitan mithyā bhaviṣyati |
4 |
pitrā putro vayaḥstho 'pi satataṃ vācya eva tu
yathā syād guṇasaṃyuktaḥ prāpnuyāc ca mahad yaœaḥ |
5 |
kiṃ punar bāla eva tvaṃ tapasā bhāvitaḥ prabho
vardhate ca prabhavatāṃ kopo 'tīva mahātmanām |
6 |
so 'haṃ paœyāmi vaktavyaṃ tvayi dharmabhṛtāṃ vara
putratvaṃ bālatāṃ caiva tavāvekṣya ca sāhasam |
7 |
sa tvaṃ œamayuto bhūtvā vanyam āhāram āharan
cara krodham imaṃ tyaktvā naivaṃ dharmaṃ prahāsyasi |
8 |
krodho hi dharmaṃ harati yatīnāṃ duḥkhasaṃcitam
tato dharmavihīnānāṃ gatir iṣṭā na vidyate |
9 |
œama eva yatīnāṃ hi kṣamiṇāṃ siddhikārakaḥ
kṣamāvatām ayaṃ lokaḥ paraœ caiva kṣamāvatām |
10 |
tasmāc carethāḥ satataṃ kṣamāœīlo jitendriyaḥ
kṣamayā prāpsyase lokān brahmaṇaḥ samanantarān |
11 |
mayā tu œamam āsthāya yac chakyaṃ kartum adya vai
tat kariṣye 'dya tātāhaṃ preṣayiṣye nṛpāya vai |
12 |
mama putreṇa œapto 'si bālenākṛtabuddhinā
mamemāṃ dharṣaṇāṃ tvattaḥ prekṣya rājann amarṣiṇā |
13 |
sūta uvāca |
13 |
evamādiœya œiṣyaṃ sa preṣayām āsa suvrataḥ
parikṣite nṛpataye dayāpanno mahātapāḥ |
14 |
saṃdiœya kuœalapraœnaṃ kāryavṛttāntam eva ca
œiṣyaṃ gauramukhaṃ nāma œīlavantaṃ samāhitam |
15 |
so 'bhigamya tataḥ œīghraṃ narendraṃ kuruvardhanam
viveœa bhavanaṃ rājñaḥ pūrvaṃ dvāḥsthair niveditaḥ |
16 |
pūjitaœ ca narendreṇa dvijo gauramukhas tataḥ
ācakhyau pariviœrānto rājñe sarvam aœeṣataḥ
œamīkavacanaṃ ghoraṃ yathoktaṃ mantrisaṃnidhau |
17 |
œamīko nāma rājendra viṣaye vartate tava
ṛṣiḥ paramadharmātmā dāntaḥ œānto mahātapāḥ |
18 |
tasya tvayā naravyāghra sarpaḥ prāṇair viyojitaḥ
avasakto dhanuṣkoṭyā skandhe bharatasattama
kṣāntavāṃs tava tat karma putras tasya na cakṣame |
19 |
tena œapto 'si rājendra pitur ajñātam adya vai
takṣakaḥ saptarātreṇa mṛtyus te vai bhaviṣyati |
20 |
tatra rakṣāṃ kuruṣveti punaḥ punar athābravīt
tad anyathā na œakyaṃ ca kartuṃ kena cid apy uta |
21 |
na hi œaknoti saṃyantuṃ putraṃ kopasamanvitam
tato 'haṃ preṣitas tena tava rājan hitārthinā |
22 |
iti œrutvā vaco ghoraṃ sa rājā kurunandanaḥ
paryatapyata tat pāpaṃ kṛtvā rājā mahātapāḥ |
23 |
taṃ ca maunavratadharaṃ œrutvā munivaraṃ tadā
bhūya evābhavad rājā œokasaṃtaptamānasaḥ |
24 |
anukroœātmatāṃ tasya œamīkasyāvadhārya tu
paryatapyata bhūyo 'pi kṛtvā tat kilbiṣaṃ muneḥ |
25 |
na hi mṛtyuṃ tathā rājā œrutvā vai so 'nvatapyata
aœocad amaraprakhyo yathā kṛtveha karma tat |
26 |
tatas taṃ preṣayām āsa rājā gauramukhaṃ tadā
bhūyaḥ prasādaṃ bhagavān karotv iti mameti vai |
27 |
tasmiṃœ ca gatamātre vai rājā gauramukhe tadā
mantribhir mantrayām āsa saha saṃvignamānasaḥ |
28 |
niœcitya mantribhiœ caiva sahito mantratattvavit
prāsādaṃ kārayām āsa ekastambhaṃ surakṣitam |
29 |
rakṣāṃ ca vidadhe tatra bhiṣajaœ cauṣadhāni ca
brāhmaṇān siddhamantrāṃœ ca sarvato vai nyaveœayat |
30 |
rājakāryāṇi tatrasthaḥ sarvāṇy evākaroc ca saḥ
mantribhiḥ saha dharmajñaḥ samantāt parirakṣitaḥ |
31 |
prāpte tu divase tasmin saptame dvijasattama
kāœyapo 'bhyāgamad vidvāṃs taṃ rājānaṃ cikitsitum |
32 |
œrutaṃ hi tena tad abhūd adya taṃ rājasattamam
takṣakaḥ pannagaœreṣṭho neṣyate yamasādanam |
33 |
taṃ daṣṭaṃ pannagendreṇa kariṣye 'ham apajvaram
tatra me 'rthaœ ca dharmaœ ca bhaviteti vicintayan |
34 |
taṃ dadarœa sa nāgendras takṣakaḥ kāœyapaṃ pathi
gacchantam ekamanasaṃ dvijo bhūtvā vayotigaḥ |
35 |
tam abravīt pannagendraḥ kāœyapaṃ munipuṃgavam
kva bhavāṃs tvarito yāti kiṃ ca kāryaṃ cikīrṣati |
36 |
kāœyapa uvāca |
36 |
nṛpaṃ kurukulotpannaṃ parikṣitam ariṃdamam
takṣakaḥ pannagaœreṣṭhas tejasādya pradhakṣyati |
37 |
taṃ daṣṭaṃ pannagendreṇa tenāgnisamatejasā
pāṇḍavānāṃ kulakaraṃ rājānam amitaujasam
gacchāmi saumya tvaritaṃ sadyaḥ kartum apajvaram |
38 |
takṣaka uvāca |
38 |
ahaṃ sa takṣako brahmaṃs taṃ dhakṣyāmi mahīpatim
nivartasva na œaktas tvaṃ mayā daṣṭaṃ cikitsitum |
39 |
kāœyapa uvāca |
39 |
ahaṃ taṃ nṛpatiṃ nāga tvayā daṣṭam apajvaram
kariṣya iti me buddhir vidyābalam upāœritaḥ |