1 |
sūta uvāca |
1 |
œaptas tu bhṛguṇā vahniḥ kruddho vākyam athābravīt
kim idaṃ sāhasaṃ brahman kṛtavān asi sāṃpratam |
2 |
dharme prayatamānasya satyaṃ ca vadataḥ samam
pṛṣṭo yad abruvaṃ satyaṃ vyabhicāro 'tra ko mama |
3 |
pṛṣṭo hi sākṣī yaḥ sākṣyaṃ jānamāno 'nyathā vadet
sa pūrvān ātmanaḥ sapta kule hanyāt tathā parān |
4 |
yaœ ca kāryārthatattvajño jānamāno na bhāṣate
so 'pi tenaiva pāpena lipyate nātra saṃœayaḥ |
5 |
œakto 'ham api œaptuṃ tvāṃ mānyās tu brāhmaṇā mama
jānato 'pi ca te vyaktaṃ kathayiṣye nibodha tat |
6 |
yogena bahudhātmānaṃ kṛtvā tiṣṭhāmi mūrtiṣu
agnihotreṣu satreṣu kriyāsv atha makheṣu ca |
7 |
vedoktena vidhānena mayi yad dhūyate haviḥ
devatāḥ pitaraœ caiva tena tṛptā bhavanti vai |
8 |
āpo devagaṇāḥ sarve āpaḥ pitṛgaṇās tathā
darœaœ ca paurṇamāsaœ ca devānāṃ pitṛbhiḥ saha |
9 |
devatāḥ pitaras tasmāt pitaraœ cāpi devatāḥ
ekībhūtāœ ca pūjyante pṛthaktvena ca parvasu |
10 |
devatāḥ pitaraœ caiva juhvate mayi yat sadā
tridaœānāṃ pitṝṇāṃ ca mukham evam ahaṃ smṛtaḥ |
11 |
amāvāsyāṃ ca pitaraḥ paurṇamāsyāṃ ca devatāḥ
manmukhenaiva hūyante bhuñjate ca hutaṃ haviḥ
sarvabhakṣaḥ kathaṃ teṣāṃ bhaviṣyāmi mukhaṃ tv aham |
12 |
cintayitvā tato vahniœ cakre saṃhāram ātmanaḥ
dvijānām agnihotreṣu yajñasatrakriyāsu ca |
13 |
niroṃkāravaṣaṭkārāḥ svadhāsvāhāvivarjitāḥ
vināgninā prajāḥ sarvās tata āsan suduḥkhitāḥ |
14 |
atharṣayaḥ samudvignā devān gatvābruvan vacaḥ
agnināœāt kriyābhraṃœād bhrāntā lokās trayo 'naghāḥ
vidhadhvam atra yat kāryaṃ na syāt kālātyayo yathā |
15 |
atharṣayaœ ca devāœ ca brahmāṇam upagamya tu
agner āvedayañ œāpaṃ kriyāsaṃhāram eva ca |
16 |
bhṛguṇā vai mahābhāga œapto 'gniḥ kāraṇāntare
kathaṃ devamukho bhūtvā yajñabhāgāgrabhuk tathā
hutabhuk sarvalokeṣu sarvabhakṣatvam eṣyati |
17 |
œrutvā tu tad vacas teṣām agnim āhūya lokakṛt
uvāca vacanaṃ œlakṣṇaṃ bhūtabhāvanam avyayam |
18 |
lokānām iha sarveṣāṃ tvaṃ kartā cānta eva ca
tvaṃ dhārayasi lokāṃs trīn kriyāṇāṃ ca pravartakaḥ
sa tathā kuru lokeœa nocchidyeran kriyā yathā |
19 |
kasmād evaṃ vimūḍhas tvam īœvaraḥ san hutāœanaḥ
tvaṃ pavitraṃ yadā loke sarvabhūtagataœ ca ha |
20 |
na tvaṃ sarvaœarīreṇa sarvabhakṣatvam eṣyasi
upādāne 'rciṣo yās te sarvaṃ dhakṣyanti tāḥ œikhin |
21 |
yathā sūryāṃœubhiḥ spṛṣṭaṃ sarvaṃ œuci vibhāvyate
tathā tvadarcirnirdagdhaṃ sarvaṃ œuci bhaviṣyati |
22 |
tad agne tvaṃ mahat tejaḥ svaprabhāvād vinirgatam
svatejasaiva taṃ œāpaṃ kuru satyam ṛṣer vibho
devānāṃ cātmano bhāgaṃ gṛhāṇa tvaṃ mukhe hutam |
23 |
evam astv iti taṃ vahniḥ pratyuvāca pitāmaham
jagāma œāsanaṃ kartuṃ devasya parameṣṭhinaḥ |
24 |
devarṣayaœ ca muditās tato jagmur yathāgatam
ṛṣayaœ ca yathāpūrvaṃ kriyāḥ sarvāḥ pracakrire |
25 |
divi devā mumudire bhūtasaṃghāœ ca laukikāḥ
agniœ ca paramāṃ prītim avāpa hatakalmaṣaḥ |
26 |
evam eṣa purāvṛtta itihāso 'gniœāpajaḥ
pulomasya vināœaœ ca cyavanasya ca saṃbhavaḥ |